ਮਾਂਗਟ ਭਾਈਚਾਰੇ ਦਾ ਵੱਡੇਰਾ ਮਾਂਗਟ ਸੀ । ਮਾਂਗਟ ਭਾਈਚਾਰਾ ਮੱਧ ਏਸ਼ੀਆ ਦੇ ਰੂਸੀ ਖੇਤਰ ਤੋਂ ਆਇਆ ਹੋਇਆ, ਮਹਾਂਭਾਰਤ ਦੇ ਸਮੇਂ ਦਾ ਬਹੁਤ ਪੁਰਾਣਾ ਕਬੀਲਾ ਹੈ । ਏ. ਐਲ. ਮੰਗੇਟ 6 ਰੂਸ ਦਾ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਇਤਿਹਾਸਕਾਰ ਹੋਇਆ ਹੈ । ਕੁਝ ਜੱਟ ਯੂਕਰੇਨ ਵਿੱਚ ਵੀ ਹਨ । ਇਕ ਮਾਗਟ ਸਿੱਧ 12ਵੀਂ ਸਦੀ ਵਿੱਚ ਵੀ ਹੋਇਆ ਹੈ । ਇਸ ਸਮੇਂ ਉੱਤਰੀ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਸਿੱਧਾਂ ਦਾ ਬਹੁਤ ਪ੍ਰਭਾਵ ਸੀ । ਇਸ ਨੇ ਗੜ੍ਹਗੱਜ਼ਨੀ ਤੋਂ ਆਪਣੇ ਕਬੀਲੇ ਸਮੇਤ ਆਕੇ ਜੱਗਦੇਉ ਪਰਮਾਰ ਨਾਲ ਰਲਕੇ ਰਾਜਸਤਾਨ ਤੇ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਗੱਜ਼ਨੀ ਵਾਲੇ ਪਠਾਨਾਂ ਨਾਲ ਕਈ ਲੜਾਈਆਂ ਲੜੀਆਂ । ਅੰਤ ਪਰਿਵਾਰ ਸਮੇਤ ਮਾਲਵੇ ਦੇ ਲੁਧਿਆਣੇ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਆਬਾਦ ਹੋ ਗਏ। । ਇਸ ਦੀ ਬਰਾਦਰੀ ਪਹਿਲਾਂ ਸ਼ਾਹਪੁਰ ਕਦੋਂ ਆਬਾਦ ਹੋਈ, ਇਸ ਖਾਨਦਾਨ ਨੇ ਹੀ ਦੋਰਾਹੇ ਦੇ ਪਾਸ ਛੰਦੜ ਪਿੰਡ ਵਸਾਇਆ। ਰਾਮਪੁਰ, ਕਟਾਣੀ, ਹਾਂਸ ਕਲਾਂ ਪਿੰਡ ਵੀ ਇਸ ਭਾਈਚਾਰੇ ਦੇ ਹਨ ਛੰਦੜਾਂ ਦੇ ਆਸਪਾਸ ਮਾਂਗਟਾਂ ਦੇ 12 ਪਿੰਡ ਹਨ। ਲੁਧਿਆਣੇ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਵਿੱਚ ਮਾਂਗਟ ਜੱਟ ਪਿੰਡ ਰਾਮਗੜ੍ਹ, ਭੰਮਾ ਕਲਾਂ, ਬੇਗੋਵਾਲ, ਪ੍ਰਿਥੀਪੁਰ, ਖੇੜਾ, ਘੁਲਾਲ, ਮਾਂਗਟ, ਭੈਰੋਂ ਮੁਨਾ, ਬਲੋਵਾਲ, ਮਲਕਪੁਰ ਆਦਿ ਵਿੱਚ ਵੀ ਕਾਫੀ ਵੱਸਦੇ ਹਨ । ਮਾਂਗਟ ਭਾਈਚਾਰੇ ਵਿੱਚੋਂ ਕਾਲਾ ਮਾਂਗਟ ਬਹੁਤ ਉੱਘਾ ਖਾੜਕੂ ਸੀ । ਉਹ ਕਿਸੇ ਕਾਰਨ ਦੁਆਬਾ ਛੱਡਕੇ ਲੁਧਿਆਣੇ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਆ ਗਿਆ । ਉਸ ਨੇ ਮੁੰਡੀਆਂ ਦੇ ਨੰਬਰਦਾਰ ਨਾਲ ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰੀ ਪਾ ਲਈ ਅਤੇ ਘਰ ਜੁਆਈ ਬਣਕੇ ਰਹਿਣ ਲੱਗ ਪਿਆ । ਕਿਸੇ ਕਾਰਨ ਸਰਹਿੰਦ ਦਾ ਨਵਾਬ ਵੀ ਕਾਲੇ ਨਾਲ ਨਾਰਾਜ਼ ਹੋ ਗਿਆ । ਮੁੰਡੀ ਕਬੀਲੇ ਦੇ ਲੋਕ ਕਾਲੇ ਨੂੰ ਪਕੜ ਕੇ ਨਵਾਬ ਨੂੰ ਖੁਸ਼ ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਸਨ । ਕਾਲੇ ਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਚਾਲ ਦਾ ਪਤਾ ਲੱਗ ਗਿਆ । ਕਾਲੇ ਨੇ ਮੁੰਡੀ ਜੱਟ ਕਬੀਲੇ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਦਾਅਵਤ ਤੇ ਸਦ ਲਿਆ। ਜਦੋਂ ਮੁੰਡੀ ਗੋਤ ਦੇ ਸਾਰੇ ਲੋਕ ਦਾਅਵਤ ਲਈ ਬੈਠੇ ਤਾਂ ਕਾਲੇ ਨੇ ਅੱਗ ਲਾ ਦਿੱਤੀ । ਜਿਸ ਨਾਲ ਮੁੰਡੀ ਗੋਤ ਦੇ ਸਾਰੇ ਮਰਦ ਮਾਰੇ ਗਏ । ਉਸ ਸਮੇਂ ਮੁੰਡੀ ਕਬੀਲੇ ਦੀ ਇੱਕ ਇਸਤਰੀ ਬੱਚਾ ਜੰਮਣ ਲਈ ਆਪਣੇ ਪੇਕੇ ਗਈ ਸੀ । ਉਸਦੇ ਪੇਟੋਂ ਜਨਮੇ ਬੱਚੇ ਤੋਂ ਮੁੰਡੀ ਗੋਤ ਫਿਰ ਚਲ ਪਿਆ । ਇਸ ਕਾਰਨ ਹੀ ਮੁੰਡੀ ਗੋਤ ਦੇ ਜੱਟਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਬਹੁਤ ਹੀ ਘੱਟ ਹੈ । ਕਾਲਾ ਬਹੁਤ ਤਾਕਤਵਰ ਪਹਿਲਵਾਨ ਸੀ । ਪਾਇਲ ਦੇ ਹਾਕਮ ਜੈ ਸਿੰਘ ਨੇ ਕਾਲੇ ਦੀ ਕੁਸ਼ਤੀ ਤੋਂ ਖੁਸ਼ ਹੋਕੇ ਕਾਲੇ ਨੂੰ ਘੋੜਾ ਫੇਰ ਕੇ ਜਿੰਨੀ ਜ਼ਮੀਨ ਉਹ ਘੇਰ ਸਕੇ, ਘੇਰ ਲੈਣ ਦੀ ਖੁੱਲ੍ਹ ਦੇ ਦਿੱਤੀ। ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਕਾਲੇ ਮਾਂਗਟ ਨੇ ਮਾਂਗਟਾਂ ਦਾ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਪਿੰਡ ਛੰਦੜਾਂ ਵਸਾਇਆ । ਕਾਲੇ ਮਾਂਗਟ ਦੇ ਬੇਟੇ ਘੁੱਲੇ ਨੇ ਘੁੱਲੇ ਵਾਲਾ ਪਿੰਡ ਵਸਾਇਆ । ਅੱਜ ਕੱਲ ਇਸ ਘੁੱਲੇ ਵਾਲੇ ਪਿੰਡ ਨੂੰ ਹੀ ਘੁਲਾਲ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ।ਘੁਲਾਲ ਦੇ ਥੇਹ ਤੋਂ ਕੁਸ਼ਨ ਕਾਲ ਦੇ ਸਮੇਂ ਦੀਆਂ ਮੂਰਤੀਆਂ ਤੇ ਸਿੱਕੇ ਮਿਲੇ ਹਨ । ਬਾਬੂ ਹੀਰਾ ਸਿੰਘ ਜੀ ਨੇ ‘ਘੁਲਾਲ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸ’ ਪੁਸਤਕ ਵੀ ਲਿਖੀ ਹੈ ।
ਮਾਲਵੇ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤੇ ਮਾਂਗਟ ਲੁਧਿਆਣੇ, ਪਟਿਆਲੇ ਤੇ ਫਿਰਜ਼ੋਪੁਰ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਆਬਾਦ ਸਨ । ਮੁਕਤਸਰ ਦੇ ਇਲਾਕੇ ਵਿੱਚ ਮਾਂਗਟ ਕੇਰ ਪਿੰਡ ਮਾਂਗਟ ਜੱਟਾਂ ਦਾ ਬਹੁਤ ਉੱਘਾ ਪਿੰਡ ਹੈ । ਕੁਝ ਮਾਂਗਟ ਮਲੇਰਕੋਟਲਾ, ਨਾਭਾ ਤੇ ਫਰੀਦਕੋਟ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਵੱਸਦੇ ਹਨ । ਮਾਝੇ ਵਿੱਚ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਵਿੱਚ ਵੀ ਮਾਂਗਟ ਭਾਈਚਾਰੇ ਦੇ ਲੋਕ ਕੁਝ ਪਿੰਡਾਂ ਵਿੱਚ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ । ਜਲੰਧਰ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਮਾਂਗਟ ਕਾਫੀ ਹਨ । ਰੋਪੜ ਅਤੇ ਸਿਰਸਾ ਦੇ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਕੁਝ ਮਾਂਗਟ ਵੱਸਦੇ ਹਨ । ਕੁਝ ਹੁਸ਼ਿਆਰਪੁਰ ਵਿੱਚ ਵੀ ਹਨ। ਪੱਛਮੀ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਸਿਆਲਕੋਟ, ਲਾਹੌਰ, ਗੁਜਰਾਂਵਾਲਾ, ਗੁਜਰਾਤ ਤੇ ਮਿੰਟਗੁਮਰੀ ਆਦਿ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਮਾਂਗਟ ਭਾਈਚਾਰੇ ਦੇ ਕਾਫੀ ਲੋਕ ਵੱਸਦੇ ਹਨ । ਸਾਂਦਲਬਾਰ ਵਿੱਚ ਵੀ ਮਲੇ ਅਤੇ ਮਾਂਗਟ ਪਿੰਡ ਮਾਂਗਟ ਜੱਟਾਂ ਦੇ ਸਨ । ਪੱਛਮੀ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤੇ ਮਾਂਗਟ ਮੁਸਲਮਾਨ ਬਣ ਗਏ ਸਨ । ਪੂਰਬੀ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਸਾਰੇ ਮਾਂਗਟ ਜੱਟ ਸਿੱਖ ਹਨ । ਦੁਆਬੇ ਵਿੱਚੋਂ ਕਾਫੀ ਮਾਂਗਟ ਬਾਹਰਲੇ ਦੇਸਾਂ ਵਿੱਚ ਜਾਕੇ ਆਬਾਦ ਹੋ ਗਏ ਹਨ । ਇਸ ਭਾਈਚਾਰੇ ਨੇ ਬਹੁਤ ਉੱਨਤੀ ਕੀਤੀ ਹੈ । 1881 ਈਸਵੀ ਦੀ ਜਨਸੰਖਿਆ ਅਨੁਸਾਰ ਸਾਂਝੇ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਮਾਂਗਟ ਭਾਈਚਾਰੇ ਦੀ ਕੁਲ ਗਿਣਤੀ 11661 ਸੀ ।
ਚਾਲੀ ਮੁਕਤਿਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਮੁਕਤਾ ਭਾਈ ਫਤਿਹ ਸਿੰਘ ਖੁਰਦਪੁਰ ਮਾਂਗਟ ਪਿੰਡ ਦਾ ਸੂਰਬੀਰ ਸ਼ਹੀਦ ਸੀ । ਮਾਂਗਟ ਜੱਟਾਂ ਦਾ ਇੱਕ ਪੁਰਾਣਾ, ਉੱਘਾ ਤੇ ਛੋਟਾ ਗੋਤ ਹੈ । ਮਹਾਂਭਾਰਤ ਦੇ ਯੁਧ ਸਮੇਂ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ 244 ਰਾਜ ਸਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ 8357 ਜੱਟ ਰਾਜ ਸਨ । ਇੱਕ ਪਰਾਤੱਤਵ ਵਿਗਿਆਨੀ ਤੇ ਵਿਦਵਾਨ ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ ਬੀ. ਬੀ. ਲਾਲ ਅਨੁਸਾਰ ਮਹਾਂਭਾਰਤ ਦਾ ਯੁੱਧ ਈਸਾ ਤੋਂ ਅੱਠ ਸੌ ਜਾਂ ਨੌ ਸੌ ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ ਹੋਇਆ ਸੀ । ਸ਼੍ਰੀ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਜੀ, ਸ਼੍ਰੀ ਰਾਮਚੰਦਰ ਜੀ ਜੱਟ ਰਾਜੇ ਸਨ । ਜੱਟ ਤੇ ਖੱਤਰੀ ਇਕੋ ਜਾਤੀ ਵਿੱਚੋਂ ਹਨ । ਇਹ ਸਾਰੇ ਮੱਧ ਏਸ਼ੀਆ ਤੋਂ ਆਏ ਆਰੀਆ ਕਬੀਲੇ ਹੀ ਹਨ ।
