ਦਲੇਉ ਗੋਤ ਦਾ ਮੋਢੀ ਦਲਿਉ ਸੀ ਜੋ ਰਾਜੇ ਜੱਗਦੇਉ ਪਰਮਾਰ ਦੀ ਬੰਸ ਵਿਚੋਂ ਸੀ। ਦਲਿਉ, ਦਲੇਹ ਤੇ ਦੁਲੇਹ ਇਕੋ ਹੀ ਗੋਤ ਹੈ। ਵੱਖ-ਵੱਖ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਉਚਾਰਣ ਵਿੱਚ ਫਰਕ ਪੈ ਗਿਆ ਹੈ। ਦਲੇਉ ਦੇ ਅਰਥ ਦਲਜੀਤ ਹਨ। ਠੀਕ ਸ਼ਬਦ DALEO ਦਲੇਉ ਹੈ। ਦਲੇਹ ਇਸ ਦਾ ਛੋਟਾ ਰੂਪ ਹੈ, ਦੁਲੇਹ ਬਦਲਿਆ ਹੋਇਆ ਤੱਤਭਵ ਰੂਪ ਹੈ। ਸ਼ਬਦ ਦੇ ਸਰੂਪ ਤੇ ਅਰਥ ਦਾ ਆਪਸ ਵਿੱਚ ਆਤਮਾ, ਤੇ ਸਰੀਰ ਵਾਲਾ ਸੰਬੰਧ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।
ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਕੁਝ ਜੱਟ ਰਾਜਪੂਤਾਂ ਅਤੇ ਖੱਤਰੀਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਹਨ । ਰਿਗਵੇਦ ਸਮੇਂ ਦੇ ਜੱਟ ਕਬੀਲੇ ਵੀ ਕਾਫੀ ਹਨ । ਸੰਧੂ, ਵਿਰਕ ਤੇ ਕੰਗ ਆਦਿ ਜੱਟ ਕਬੀਲਿਆਂ ਨੇ ਮਹਾਂਭਾਰਤ ਦੀ ਲੜਾਈ ਵਿੱਚ ਵੀ ਹਿੱਸਾ ਲਿਆ ਸੀ । ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਬਹੁਤੇ ਜੱਟ ਸਿੰਧ, ਰਾਜਸਤਾਨ, ਹਰਿਆਣਾ, ਮਹਾਂਰਾਸ਼ਟਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਤੇ ਮੱਧ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਤੋਂ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਸਮੇਂ ਵੱਖ- ਵੱਖ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਆਏ ਹਨ। ਵਿਦੇਸ਼ੀਆਂ ਦੇ ਹਮਲਿਆਂ ਸਮੇਂ ਕਈ ਜੱਟ ਕਬੀਲੇ ਮੱਧ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਦੇ ਮਾਲਵਾ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਜਾ ਵਸੇ ਸਨ। ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ ਦੇ ਹਮਲਿਆਂ ਸਮੇਂ ਫਿਰ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਵਾਪਸ ਆ ਗਏ ਸਨ। ਦਲਿਉ ਜੱਟ ਪਰਮਾਰ ਰਾਜਪੂਤਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਹਨ। ਪਰਮਾਰਾਂ ਦੀਆਂ 36 ਸ਼ਾਖਾਂ ਹਨ। ਪਰਮਾਰ ਅਗਨੀ ਕੁਲ ਰਾਜਪੂਤ ਹਨ। ਰਾਜਪੂਤਾਂ ਦੇ 36 ਗੋਤ ਸ਼ਾਹੀ ਗੋਤ ਹਨ। ਪਰਮਾਰ ਵੀ ਸ਼ਾਹੀ ਗੋਤ ਹੈ। ਭੱਟੀਆਂ ਦੇ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਆਉਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਪਰਮਾਰ ਰਾਜਪੂਤਾਂ ਦਾ ਬੋਲ ਬਾਲਾ ਸੀ । ਰਾਜਾ ਜੱਗਦੇਉ ਪਰਮਾਰ 1066 ਈਸਵੀ ਦੇ ਲਗਭਗ ਧਾਰਾਨਗਰੀ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਉੱਜੈਨ ਮੱਧ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਰਾਜਾ ਉਦੇ ਦਿੱਤਾਘ ਦੇ ਘਰ ਪਰਮਾਰ ਬੰਸ ਵਿੱਚ ਪੈਦਾ ਹੋਇਆ। ਧਾਰਾ‘ ਨਗਰੀ ਦਾ ਅਰਥ ਹੈ ‘ਤਲਵਾਰ-ਧਾਰਾ ਦਾ ਸ਼ਹਿਰ’ ਇਹ ਇਲਾਕਾ ਮੱਧ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਦੇ ਮਾਲਵਾ ਪਠਾਰ ਵਿੱਚ ਪੈਂਦਾ ਹੈ । ਇਸ ਦੇ ਆਲੇ-ਦੁਆਲੇ ਲਹਿਲੁਹਾਉਂਦੀਆਂ ਹਰਿਆਲੀ ਭਰਪੂਰ ਛੋਟੀਆਂ ਛੋਟੀਆਂ ਪਹਾੜੀਆਂ ਹਨ । ਸ਼ਹਿਰ ਵਿੱਚ ਸਾਰਾ ਸਾਲ ਮੌਸਮ ਬੜਾ ਸੁਹਾਵਨਾ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ । ਧਾਰ, ਇੰਦੌਰ ਤੋਂ ਲਗਭਗ 64 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਦੂਰ ਹੈ। ਇਹ ਮੱਧ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਦਾ ਬਹੁਤ ਹੀ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਤੇ ਇਤਿਹਾਸਕ ਸ਼ਹਿਰ ਹੈ । ਕਿਸੇ ਸਮੇਂ ਇਹ ਸ਼ਹਿਰ ਪਰਮਾਰ ਰਾਜਪੂਤਾਂ ਦੀ ਰਾਜਧਾਨੀ ਸੀ । ਰਾਜਾ ਭੋਜ ਵੀ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਹੋਇਆ ਹੈ । ਇਹ ਰਾਜੇ ਜੱਗਦੇਉ ਦਾ ਦਾਦਾ ਸੀ । ਇਸ ਨੇ 1026 ਈਸਵੀ ਵਿੱਚ ਮਹਿਮੂਦ ਗੱਜ਼ਨਵੀ ਨੂੰ ਗਵਾਲੀਅਰ ਦੇ ਇਲਾਕੇ ਵਿੱਚੋਂ ਹਰਾਕੇ ਭੱਜਾ ਦਿੱਤਾ ਸੀ । ਰਾਜੇ ਭੋਜ ਦੀ ਮੌਤ 1066 ਈਸਵੀ ਦੇ ਲਗਭਗ ਹੋਈ ਸੀ। ਸੂਰਜਬੰਸੀ ਰਾਜਾ ਬਿਕਰਮਾਦਿੱਤ ਵੀ ਇਸ ਬੰਸ ਦਾ ਵਡੇਰਾ ਸੀ । ਰਾਜੇ ਜੱਗਦੇਉ ਨੇ ਘਰੇਲੂ ਕਾਰਨਾਂ ਕਰਕੇ ਧਾਰਾ ਨਗਰੀ ਦਾ ਰਾਜ ਆਪਣੇ ਮਤਰੇਏ ਭਰਾ ਰਣਧੌਲ ਨੂੰ ਸੰਭਾਲ ਦਿੱਤਾ । ਆਪ ਆਪਣੇ ਪੁੱਤਰ ਜੱਗਸੋਲ ਤੇ ਹੋਰ ਰਾਜਪੂਤ ਤੇ ਜੱਟ ਕਬੀਲਿਆਂ ਨੂੰ ਨਾਲ ਲੈ ਕੇ ਰਾਜਸਤਾਨ ਰਾਹੀਂ ਪੰਜਾਬ ਆਕੇ ਮਹਿਮੂਦ ਗਜ਼ਨਵੀ ਦੀ ਬੰਸ ਨਾਲ ਟਾਕਰਾ ਕਰਕੇ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਮਾਲਵਾ ਖੇਤਰ ਤੇ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰ ਲਿਆ । ਮੁਸਲਮਾਨ ਰਾਜਾ ਮੌਦੂਦ ਸਰਹੰਦ ਦਾ ਇਲਾਕਾ ਛੱਡ ਕੇ ਲਾਹੌਰ ਵੱਲ ਭੱਜ ਗਿਆ । ਜੱਗਦੇਉ ਪਰਮਾਰ ਨੇ ਜਰਗ ਵਿੱਚ ਆਪਣਾ ਕਿਲ੍ਹਾ ਬਣਾਕੇ ਮਾਲਵੇ ‘ਚ 1160 ਈਸਵੀ ਤੱਕ ਰਾਜ ਕੀਤਾ। । ਜੱਗਦੇਉ ਦੇ ਪੋਤੇ ਛੱਪਾ ਰਾਏ ਨੇ 1140 ਈਸਵੀ ਵਿੱਚ ਛਪਾਰ ਵਸਾਇਆ ਅਤੇ ਬੋਪਾਰਾਏ ਨੇ ਬੋਪਾ-ਰਾਏ ਨਵਾਂ ਨਗਰ ਆਬਾਦ ਕੀਤਾ। ਜਰਗ ਦਾ ਕਿਲ੍ਹਾ ਵੀ 1125 ਈਸਵੀ ਦੇ ਲਗਭਗ ਬਣਿਆ ਹੈ । ਹੁਣ ਇਸ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਤੇ ਇਤਿਹਾਸਕ ਕਿਲ੍ਹੇ ਦੀ ਹਾਲਤ ਬਹੁਤ ਹੀ ਖਸਤਾ ਹੈ। ਰਾਜੇ ਜੱਗਦੇਉ ਨੇ ਮਾਝੇ ਵਿੱਚ ਵੀ ਇੱਕ ਪਿੰਡ ਜੱਗਦੇਉ ਕਲਾਂ ਵਸਾਇਆ ਹੈ। ਅੱਜ ਕਲ ਇਸ ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਧਾਲੀਵਾਲ ਤੇ ਗਿੱਲ ਗੋਤ ਦੇ ਲੋਕ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ।
ਜੱਗਦੇਉ ਦੀ ਬੰਸ ਦੇ ਭਾਈਚਾਰੇ ਦੇ ਬਹੁਤੇ ਲੋਕ ਜਰਗ ਦੇ ਇਰਦ-ਗਿਰਦ ਮਾਲਵੇ ਵਿੱਚ ਹੀ ਆਬਾਦ ਹੋਏ ਹਨ । ਪੰਡਤ ਕਿਸ਼ੋਰ ਚੰਦ ਤੇ ਛੱਜੂ ਸਿੰਘ ਨੇ ਰਾਜੇ ਜੱਗਦੇਉ ਬਾਰੇ ਪੰਜਾਬੀ ਵਿੱਚ ਕਿੱਸੇ ਵੀ ਲਿਖੇ ਹਨ । ਇਹ ਆਮ ਮਿਲਦੇ ਹਨ । ਇਕ ਅੰਗਰੇਜ਼ ਵਿਦਵਾਨ ਆਰ. ਸੀ. ਟੈਂਪਲ ਨੇ ਆਪਣੀ ਕਿਤਾਬ ‘ਦੀ ਲੀਜੈਂਡਜ਼ ਆਫ ਦੀ ਪੰਜਾਬ’ ਵਿੱਚ ਸਫਾ-182 ਉੱਤੇ ਰਾਜੇ ਜੱਗਦੇਉਂ ਬਾਰੇ ਇਕ ਪੁਰਾਣਿਕ ਲੋਕ ਕਥਾ ਲਿਖੀ ਹੈ । ਵਲੇਉ ਜੱਟ ਇਸ ਰਾਜੇ ਦੀ ਬੰਸ ਵਿੱਚੋਂ ਹੀ ਹਨ । ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਅੰਗਰੇਜ਼ ਵਿਦਵਾਨ ਐਚ. ਏ. ਰੋਜ਼ ਨੇ ਆਪਣੀ ਕਿਤਾਬ ‘ਏ ਗਲੌਸਰੀ ਆਫ ਦੀ ਟ੍ਰਾਈਬਜ਼ ਐਂਡ ਕਾਸਟਸ ਔਫ ਦੀ ਪੰਜਾਬ’ ਭਾਗ ਦੂਜਾ ਦੇ ਸਫਾ-221 ਉੱਤੇ ਲਿਖਿਆ ਹੈ, “ਦਲਿਉ, ਇਹ ਜੱਟਾਂ ਦਾ ਇਕ ਛੋਟਾ ਜਿਹਾ ਗੋਤ ਹੈ । ਇਸ ਦਾ ਮੁੱਢ ਲੁਧਿਆਣਾ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਹੈ । ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਕਿ ਜੱਗਦੇਉ ਦੇ ਪੰਜ ਪੁੱਤਰ ਸਨ; ਦਲੇਉ, ਦੇਵਲ, ਔਲਖ, ਬਿਲਿੰਗ ਤੇ ਪਾਮਰ । ਰਾਜਾ ਜੈ ਪੰਗਾਲ ਨੇ ਭੱਟਨੀ ਨਾਲ ਬਚਨ ਕੀਤਾ ਸੀ ਕਿ ਉਹ ਜੱਗਦੇਉ ਨਾਲੋਂ ਦਸ ਗੁਣਾ ਵੱਧ ਦਾਨ ਦੇਵੇਗਾ । ਭੱਟਨੀ ਦਾ ਨਾਮ ਕਾਂਗਲੀ ਸੀ । ਜੱਗਦੇਉ ਨੇ ਆਪਣਾ ਸਿਰ ਕੱਟਕੇ ਭੱਟਨੀ ਨੂੰ ਭੇਂਟ ਕਰ ਦਿੱਤਾ । ਭੱਟਨੀ ਨੇ ਆਪਣੀ ਸ਼ਕਤੀ ਨਾਲ ਦੋਬਾਰਾ ਲਾ ਦਿੱਤਾ । ਇਸ ਲਈ ਜੱਗਦੇਉ ਬੰਸੀ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਗਰਦਨ ਛੋਟੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ” ਇਹ ਮਿਥਿਹਾਸਕ ਘਟਨਾ ਹੈ । ਸੰਤ ਵਿਸਾਖਾ ਸਿੰਘ ਨੇ ‘ਮਾਲਵਾ ਇਤਿਹਾਸ ਭਾਗ ਪਹਿਲਾ ਵਿੱਚ ਸਫਾ-279 ਉੱਤੇ ਫੁਟ ਨੋਟ ਵਿੱਚ ਲਿਖਿਆ ਹੈ ਕਿ “ਸਾਧਾਰਣ ਲੋਕਾਂ ਅਤੇ ਭੱਟਾਂ ਦੇ ਕਥਨ ਅਨੁਸਾਰ ਜੱਗਦੇਵ ਨੇ ਜੈ ਸਿੰਘ ਦੀ ਸਭਾ ਵਿੱਚ ਕਪਾਲ ਭੱਟਣੀ ਨੂੰ ਸੀਸ ਦਿੱਤਾ ਸੀ । ਪਰ ਨਵੀਨ ਖੋਜ ਅਨੁਸਾਰ ਚੇਤ ਸੁਦੀ ਐਤਵਾਰ 1094 ਧਾਰਾ ਵਿੱਚ ਦਿੱਤਾ ਸੀ ।”
ਸੁਣੀਆਂ ਸੁਣਾਈਆਂ ਗੱਲਾਂ ਤੇ ਰਵਾਇਤਾਂ ਨਾਲ ਕਈ ਵਾਰ ਸਾਡੇ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿੱਚ ਮਿੱਥ ਵੀ ਰਲ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਇਸ ਦੀ ਕਿਸੇ ਲਿਖਤੀ ਭਰੋਸੇਯੋਗ ਵਸੀਲੇ ਤੋਂ ਵੀ ਪ੍ਰੌੜਤਾ ਹੋਣੀ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ । ਸਾਡੇ ਪੁਰਾਣੇ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿੱਚ ਮਿੱਥ ਬਹੁਤ ਹੈ । ਅਸੀਂ ਅਜੇ ਤੱਕ ਵੀ ਆਪਣੇ ਪੁਰਾਣੇ ਇਤਿਹਾਸ ਦੀ ਠੀਕ ਖੋਜ ਨਹੀਂ ਕੀਤੀ ਹੈ । ਦਲਿਉ ਗੋਤ ਦਾ ਮੁੱਢ ਲੁਧਿਆਣਾ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਹੈ । 1630 ਈਸਵੀ ਦੇ ਲਗਭਗ ਮੁਗ਼ਲਾਂ ਦੇ ਰਾਜ ਸਮੇਂ ਉੱਚਾ ਪਿੰਡ ਥੇਹ ਸੰਘੋਲ ਤੋਂ ਕਿਸੇ ਘਟਨਾ ਕਾਰਨ ਉਜੜ ਕੇ ਦਲਿਉ ਭਾਈਚਾਰੇ ਦੇ ਲੋਕ ਮਾਨਸਾ ਵੱਲ ਚਲੇ ਗਏ ਅਤੇ ਭੀਖੀ ਦੇ ਨਜ਼ਦੀਕ ਆਬਾਦ ਹੋ ਗਏ । ਭੀਖੀ ਦੇ ਇਲਾਕੇ ਵਿੱਚ ਉਸ ਸਮੇਂ ਗੈਂਡੇ ਚਹਿਲ ਦਾ ਰਾਜ ਸੀ । ਦਲਿਉ ਜੱਟ ਘੈਂਟ ਤੇ ਲੜਾਕੇ ਸਨ । ਇਸ ਲਈ ਗੈਂਡੇ ਚਹਿਲ ਨੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਮਿੱਤਰ ਬਣਾ ਕੇ ਆਪਣੇ ਇਲਾਕੇ ਵਿੱਚ ਹੀ ਵਸਾ ਲਿਆ । ਸਰਹੰਦ ਚੋਂ ਦੇ ਕੰਢੇ ਦਲਿਉ ਭਾਈਚਾਰੇ ਦੇ ਮੁਖੀ ਧੀਰੋ ਨੇ ਆਪਣੇ ਗੋਤ ਦੇ ਨਾਮ ਤੇ ਦਲਿਉ ਪਿੰਡ ਦੀ ਮੋੜ੍ਹੀ ਗੱਡੀ। ਕੁਝ ਸਮੇਂ ਮਗਰੋਂ ਇਸ ਪਿੰਡ ਦਾ ਨਾਮ ਧਲੇਉ ਪੈ ਗਿਆ ਫਿਰ ਬਦਲ ਕੇ ਧਲੇਵਾਂ ਪ੍ਰਚੱਲਤ ਹੋ ਗਿਆ । ਇਹ ਦਲਿਉ ਗੋਤ ਦਾ ਮੋਢੀ ਪਿੰਡ ਹੈ । ਧੀਰੋ ਦੇ ਛੋਟੇ ਭਰਾ ਬੀਰੇ ਨੇ ਆਪਣੇ ਨਾਮ ਤੇ ਨਵਾਂ ਪਿੰਡ ਬੀਰੋਕੇ ਵਸਾਇਆ ਸੀ । ਦਲਿਉ ਭਾਈਚਾਰੇ ਦੇ ਸਾਰੇ ਹੀ ਲੋਕ ਗੈਂਡੇ ਚਹਿਲ ਦੇ ਪੱਕੇ ਸਮਰਥਕ ਸਨ । ਬਛੋਆਣੇ ਤੇ ਦੋਦੜੇ ਦੇ ਲੋਕ ਰਾਜੇ ਹੋਡੀ ਦੇ ਸਮਰਥਕ ਸਨ । ਇਸ ਕਾਰਨ ਰਾਜੇ ਹੋਡੀ ਦੇ ਹਮਾਇਤੀਆਂ ਤੇ ਰਾਜੇ ਗੈਂਡੇ ਚਹਿਲ ਦੇ ਹਮਾਇਤੀਆਂ ਵਿਚਕਾਰ ਅਕਸਰ ਲੜਾਈ ਹੁੰਦੀ ਰਹਿੰਦੀ ਸੀ । ਦਲਿਉ, ਲੜਾਕੇ ਤੇ ਭੋਲੇ ਸਨ । ਸ਼ਾਹੀ ਰਾਜਪੂਤਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਹੋਣ ਕਾਰਨ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਦਲਿਉ ਪਾਤਸ਼ਾਹ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਸੀ । ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਵਡੇਰੇ ਜੱਗਦੇਉ ਨੇ ਮਾਰਵਾੜ ਵਿੱਚ ਵੀ ਰਾਜ ਕੀਤਾ ਹੈ । ਗੈਂਡੇ ਚਹਿਲ ਨੇ ਦਲੇਵਾਂ ਨੂੰ ਖੁਸ਼ ਕਰਨ ਲਈ 18444 ਵਿਘੇ ਜ਼ਮੀਨ ਬਖਸ਼ੀਸ਼ ਤੇ ਤੌਰ ਤੇ ਦਿੱਤੀ ਸੀ । 1860-61 ਦੇ ਬੰਦੋਬਸਦ ਵੇਲੇ ਦਲੇਵਾਂ ਦਾ ਸਰਕਾਰ ਨਾਲ ਮਾਲੀਆ ਦੇਣ ਦੇ ਸੁਆਲ 38 ਕਾਫੀ ਝਗੜਾ ਵੀ ਹੋ ਗਿਆ ਸੀ । ਪਹਿਲਾਂ ਦਲੇਵਾਂ ਦਾ ਮਾਲੀਆ ਮਾਫ ਸੀ । ਮਾਰਚ 1665 ਈਸਵੀ ਵਿੱਚ ਗੁਰੂ ਤੇਗ ਬਹਾਦਰ ਜੀ ਆਪਣੇ ਇੱਕ ਸ਼ਰਧਾਲੂ ਸੰਤ ਤੁਲਸੀ ਦਾਸ ਨੂੰ ਮਿਲਣ ਧਲੇਵਾਂ ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਆਏ । ਇਸ ਸੰਤ ਦੀ ਸਮਾਧ ਗੁਰਦੁਆਰੇ ਵਿੱਚ ਹੀ ਹੈ । ਆਦਮੀਆਂ ਤਾਂ ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੂੰ ਸਾਧਾਰਨ ਸਾਧ ਹੀ ਸਮਝਿਆ ਪਰ ਦਲੇਵਾਂ ਦੀਆਂ ਇਸਤਰੀਆਂ ਨੇ ਗੁਰੂ ਜੀ ਦੀ ਬਹੁਤ ਸੇਵਾ ਕੀਤੀ । ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਖੁਸ਼ ਹੋਕੇ ਸਭ ਨੂੰ ਸਿੱਖੀ ਦਾ ਵਰ ਦਿੱਤਾ ।
ਧਲੇਵਾਂ ਬਹੁਤ ਵੱਡਾ ਪਿੰਡ ਹੈ । ਇਸ ਦੀਆਂ ਛੇ ਪੱਤੀਆਂ ਹਨ । ਮੋਹਰ ਸਿੰਘ ਵਾਲਾ, ਟਾਹਲੀਆਂ, ਅਹਿਮਦਪੁਰਾ, ਮੱਘਾਣੀਆਂ ਆਦਿ ਨੇੜੇ ਦੇ ਪਿੰਡਾਂ ਦੇ ਲੋਕ ਇਸ ਪਿੰਡ ਵਿੱਚੋਂ ਹੀ ਆਕੇ ਆਬਾਦ ਹੋਏ ਹਨ । ਧਲੇਵਾਂ ਦੇ ਕੁਝ ਦਲਿਉ ਜੱਟ ਮਸੀਤਾਂ (ਡੱਬਵਾਲੀ) ਵਹਾਬਵਾਲਾ (ਅਬੋਹਰ) ਬੰਮਣਾ (ਪਟਿਆਲਾ) ਕੋਟ ਖੁਰਦ (ਨਾਭਾ) ਵਿੱਚ ਆਪਣੀਆਂ ਜ਼ਮੀਨਾਂ ਖਰੀਦ ਕੇ ਆਬਾਦ ਹੋ ਗਏ ਹਨ । ਹਰਿਆਣੇ ਦੇ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਕੈਥਲ ਤਹਿਸੀਲ ਗੂਹਲਾ ਚੀਕਾ ਪਿੰਡ ਖਰੋਦੀ ਵਿੱਚ ਵੀ ਧਲੇਵਾਂ ਪਿੰਡ ਤੋਂ ਕੁਝ ਦਲਿਉ ਗੋਤ ਦੇ ਲੋਕ ਜਾਕੇ ਆਬਾਦ ਹੋਏ ਹਨ। ਮਾਨਸਾ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੀ ਬੁੱਢਲਾਡਾ ਤਹਿਸੀਲ ਵਿੱਚ ਬੀਰੋਕੇ ਪਿੰਡ ਵੀ ਦਲਿਉ ਜੱਟਾਂ ਦਾ ਉੱਘਾ ਤੇ ਘੈਂਟ ਪਿੰਡ ਹੈ । ਮਹਾਨ ਆਕਾਲੀ ਲੀਡਰ ਸੰਤ ਫਤਿਹ ਸਿੰਘ ਦੇ ਨਾਨਕੇ ਵੀ ਬੀਰੋਕੇ ਕਲਾਂ ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਦਲਿਉ ਗੋਤ ਦੇ ਜੱਟਾਂ ਦੇ ਘਰ ਹੀ ਸਨ । ਬੀਰੋਕੇ ਕਲਾਂ ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਬਹੁਗਿਣਤੀ ਦਲਿਉ ਗੋਤ ਦੇ ਜੱਟਾਂ ਦੀ ਹੈ । ਔਲਖਾਂ ਦੇ ਚਾਰ-ਪੰਜ ਘਰ ਹੀ ਹਨ । ਬੀਰੋ ਦੇ ਪੋਤੇ ਜੀਤ ਨੇ ਬੀਰੋਕੇ ਦੇ ਪਾਸ ਹੀ ਨਵਾਂ ਪਿੰਡ ਜੀਤਗੜ੍ਹ ਅਥਵਾ ਬੀਰੋਕੇ ਖੁਰਦ ਵਸਾਇਆ ਸੀ । ਇਸ ਛੋਟੇ ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਬਹੁਗਿਣਤੀ ਦਲਿਉ ਗੋਤ ਦੇ ਜੱਟਾਂ ਦੀ ਹੈ। ਬੀਰੋਕੇ ਕਲਾਂ ਤੋਂ 1830 ਈਸਵੀ ਦੇ ਲਗਭਗ ਲੱਖਾ ਦਲਿਉ ਆਪਣੇ ਤਿੰਨ ਭਰਾਵਾਂ ਨੂੰ ਨਾਲ ਲੈ ਕੇ ਚੰਨੂੰ ਪਿੰਡ ਆ ਗਿਆ। ਉਸ ਦੇ ਨਾਲ ਉਸ ਦੇ ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰ ਵਿਰਕ ਤੇ ਢਿੱਲੋਂ ਵੀ ਸਨ। ਚੰਨੂੰ ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਲੱਖੇ ਤੇ ਉਸ ਦੇ ਭਰਾਵਾਂ ਦੀ ਇੱਕ ਪੂਰੀ ਦੁਲੇਹ ਪੱਤੀ ਹੈ। ਇਸ ਪੱਤੀ ਦਾ ਮਾਲਕ ਰਾਮ ਸਿੰਘ ਦਲੇਹ ਲੱਖੇ ਦਾ ਇਕੋ ਲੜਕਾ ਸੀ । ਬਾਬਾ ਰਾਮ ਸਿੰਘ ਦਲੇਹ ਇਨ੍ਹਾਂ ਸਤਰਾਂ ਦੇ ਲੇਖਕ ਦਾ ਵਡੇਰਾ ਸੀ। ਉਹ ਦਲੇਵਾਂ ਨੂੰ ਪਰਮਾਰ ਰਾਜਪੂਤ ਸਮਝਦਾ ਸੀ । ਬੁੱਟਰਾਂ, ਔਲਖਾਂ ਤੇ ਸੇਖੋਂ ਜੱਟਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਆਪਣਾ ਭਾਈਚਾਰਾ ਸਮਝਦਾ ਸੀ । ਚੰਨੂੰ ਪਿੰਡ ਤੋਂ ਕੁਝ ਦਲੇਹ ਜੱਟ ਰਾਜਸਤਾਨ ਦੇ ਨਕੇਰਾ ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਜਾਕੇ ਕਾਫੀ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਵਸ ਰਹੇ ਹਨ । ਮੁਕਤਸਰ ਦੇ ਇਲਾਕੇ ਵਿੱਚ ਚੰਨੂੰ ਦਲੇਵਾਂ ਦਾ ਬਹੁਤ ਹੀ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਪਿੰਡ ਹੈ । ਆਕਲੀਏ ਤੇ ਬਾਂਡੀ ਵੀ ਦਲੇਵਾਂ ਦੇ ਕੁੱਝ ਘਰ ਹਨ। ਬਠਿੰਡੇ ਦੇ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਵਿੱਚ ਘੁੱਦੇ ਤੇ ਝੁੰਬੇ ਵੀ ਦਲੇਵਾਂ ਦੇ ਕਾਫੀ ਘਰ ਹਨ । ਇਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਪਿਛੋਕੜ ਵੀ ਭੀਖੀ ਦੇ ਪਿੰਡ ਧਲੇਵਾਂ ਤੇ ਵੀਰੋਕੇ ਹੀ ਹਨ । ਮਾਨਸਾ ਤੇ ਬਠਿੰਡੇ ਦੇ ਲੋਕ ਆਪਣਾ ਗੋਤ ਦਲਿਉ ਲਿਖਦੇ ਹਨ । ਮੁਕਤਸਰ, ਡੱਬਵਾਲੀ ਤੇ ਅਬੋਹਰ ਦੇ ਖੇਤਰ ਦੇ ਜੱਟ ਆਪਣਾ ਗੋਤ ਦਲੇਹ ਲਿਖਦੇ ਹਨ । ਇਹ ਦਲੇਉ ਸ਼ਬਦ ਦਾ ਛੋਟਾ ਰੂਪ ਹੈ । ਮਾਨਸਾ ਦੇ ਇਲਾਕੇ ਵਿੱਚ ਦਲਿਉ ਗੋਤ ਬਾਰੇ ਇਕ ਪੁਰਾਣੀ ਕਹਾਵਤ ਹੈ, “ਗੋਤ ਤਾਂ ਸਾਡੀ ਸੀ ਭੁੱਟੇ, ਪਰ ਅਸੀਂ ਦਲੇਉ ਕਹਿਕੇ ਛੁੱਟੇ” ਇਸ ਕਹਾਵਤ ਦੇ ਪਿਛੋਕੜ ਬਾਰੇ ਦੱਸਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇਕ ਵਾਰੀ ਪਰਮਾਰਾਂ ਦੀ ਭੁੱਟੇ ਸ਼ਾਖਾ ਦੇ ਕੁਝ ਲੋਕ ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ ਦਾ ਟਾਕਰਾਂ ਕਰਦੇ-ਕਰਦੇ ਕਿਸੇ ਕਿਲ੍ਹੇ ਵਿੱਚ ਘਿਰ ਕੇ ਹਾਰ ਗਏ ਸਨ । ਕੁਝ ਸਿਆਣੇ ਲੋਕ ਦੁਸ਼ਮਣ ਨੂੰ ਭੁਲੇਖਾ ਦੇਣ ਲਈ ਆਪਣੇ ਵਡੇਰੇ ਦੇ ਨਾਮ ਤੇ ਆਪਣਾ ਗੋਤ ਦੱਸ ਕੇ ਕਿਲ੍ਹੇ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਆ ਕੇ ਬਚ ਗਏ । ਕਿਲ੍ਹੇ ਵਿੱਚ ਘਿਰੇ ਲੋਕਾਂ ਦਾ ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ ਨੇ ਕਤਲਾਮ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਮੁਸਲਮਾਨ ਬਣਾ ਕੇ ਛੱਡਿਆ । ਇਸ ਲੜਾਈ ਵਿੱਚ ਪਰਮਾਰ ਰਾਜਪੂਤਾਂ ਦਾ ਬਹੁਤ ਜਾਨੀ ਤੇ ਮਾਲੀ ਨੁਕਸਾਨ ਹੋਇਆ ਸੀ । ਬੁੱਟਰ ਦੀ ਬੰਸ ਬਾਹਰ ਸੀ, ਉਸ ਨੇ ਵੀ ਆਪਣਾ ਪੁਰਾਣਾ ਗੋਤ ਭੁੱਟੇ ਛੱਡਕੇ ਨਵਾਂ ਗੋਤ ਬੁੱਟਰ ਹੀ ਰਖ ਲਿਆ ਸੀ ।
ਬੁੱਟਰ, ਦਲਿਉ ਤੇ ਭੁੱਟੇ ਇਕੋ ਹੀ ਭਾਈਚਾਰੇ ਵਿੱਚੋਂ ਹਨ । ਤਿੰਨੇ ਹੀ ਪਰਮਾਰ ਰਾਜਪੂਤ ਹਨ । ਤਿੰਨਾਂ ਦੀ ਹੀ ਗਿਣਤੀ ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਹੈ । ਭੀਖੀ ਇਲਾਕੇ ਦੇ ਪੁਰਾਣੇ ਦਲਿਉ ਕੁਝ ਵਹਿਮਾਂ ਭਰਮਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਮੰਨਦੇ ਸਨ । ਧਲੇਵਾਂ ਪਿੰਡ ਦੇ ਵਸਣ ਤੋਂ ਕਾਫੀ ਸਮੇਂ ਮਗਰੋਂ ਕੁਝ ਦਲਿਉ ਜੱਟਾਂ ਦੀ ਆਰਥਕ ਹਾਲਤ ਵਿਗੜ ਗਈ ਤਾਂ ਉਹ ਆਪਣੇ ਮੋਢੀ ਪੁਰਾਣੇ ਪਿੰਡ ਉੱਚਾ ਪਿੰਡ ਥੇਹ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਲੁਧਿਆਣੇ ਤੋਂ ਪੁਰਾਣੀਆਂ ਇੱਟਾਂ ਦੀ ਬੋਰੀ ਭਰਕੇ ਆਪਣੇ ਪਿੰਡ ਲਿਆਏ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਘਰੀਂ ਲਾਈਆਂ । ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਹਾਲਤ ਫੇਰ ਚੰਗੇਰੀ ਹੋ ਗਈ ਸੀ । ਬੀਰੋਕੇ ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਵੀ ਕੁਝ ਦਲਿਉ ਜੱਟ ਆਪਣੇ ਪੁਰਾਣੇ ਪਿੰਡ ਉੱਚਾ ਪਿੰਡ ਥੇਹ ਤੋਂ ਕੁਝ ਇੱਟਾਂ ਆਪਣੇ ਘਰ ਲੈ ਕੇ ਆਏ ਸਨ । ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਆਰਥਕ ਹਾਲਤ ਵੀ ਫੇਰ ਚੰਗੇਰੀ ਹੋ ਗਈ ਸੀ । ਧਲੇਵਾਂ ਪਿੰਡ ਦੇ ਪਾਸ ਇੱਕ ਬਹੁਤ ਪੁਰਾਣਾ ਤੇ ਉੱਚਾ ਥੇਹ ਹੈ। ਇਹ ਕਾਲੀਆਂ ਬੰਗਾਂ ਤੇ ਸੰਘੋਲ ਦੇ ਥੇਹ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਤ ਲੱਗਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਹੜੱਪਾ ਕਾਲ ਦੇ ਸਮੇਂ ਦਾ ਬਹੁਤ ਹੀ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਤੇ ਇਤਿਹਾਸਕ ਥੇਹ ਹੈ। ਇਸ ਬਾਰੇ ਖੋਜ ਹੋ ਰਹੀ ਹੈ । ਕੰਨਿਘਮ ਨੇ ਆਪਣੀ ਪੁਸਤਕ ‘ਸਿੱਖ ਇਤਿਹਾਸ’ ਸਫਾ-99 ਉੱਤੇ ਲਿਖਿਆ ਹੈ ਕਿ ਕੁਝ ਸਿੱਖ ਦਰਿਆ ਰਾਵੀ ਉੱਤੇ ਦੁਲ੍ਹੇਵਾਲ ਵਿੱਚ ਇਕ ਕਿਲ੍ਹਾ ਕਾਇਮ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਸਫਲ ਹੋ ਗਏ । ਇਸ ਸਮੇਂ ਮੁਗ਼ਲ ਕਾਲ ਸੀ । ਲੁਧਿਆਣੇ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਵਿੱਚ ਵੀ ਇਕ ਪੰਜ ਸੌ ਸਾਲ ਪੁਰਾਣਾ ਦੁਲੇਹ ਪਿੰਡ ਹੈ । ਇਸ ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਪੱਤੀ ਦੁਲੇਹ ਜੱਟਾਂ ਦੀ ਹੈ ਬਾਕੀ ਦੋ ਪੱਤੀਆਂ ਗਰੇਵਾਲਾਂ ਤੇ ਧਾਲੀਵਾਲਾਂ ਦੀਆਂ ਹਨ । ਇਸ ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ 1704 ਈਸਵੀ ਵਿੱਚ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਆਏ ਸਨ । ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਫਲਾਹੀ ਦੇ ਦਰੱਖਤ ਨਾਲ ਆਪਣਾ ਘੋੜਾ ਬੰਨ੍ਹਿਆ ਸੀ ਤੇ ਆਰਾਮ ਕੀਤਾ ਸੀ । ਇਸ ਦਸਵੇਂ ਗੁਰੂ ਦੀ ਯਾਦ ਵਿੱਚ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਫਲਾਹੀ ਸਾਹਿਬ ਬਹੁਤ ਹੀ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ । ਇਸ ਪਿੰਡ ਦੇ ਦੁਲੇਵਾਂ ਨੇ ਬਹੁਤ ਉੱਨਤੀ ਕੀਤੀ ਹੈ । ਲੁਧਿਆਣੇ ਤੋਂ ਕੁਝ ਦੁਲੇਅ ਦੁਆਬੇ ਦੇ ਜਲੰਧਰ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਚਲੇ ਗਏ । ਫਿਲੌਰ ਦੇ ਇਲਾਕੇ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਤਾਬਪੁਰਾ ਦੁਲੇਅ ਜੱਟਾਂ ਦਾ ਇੱਕ ਉੱਘਾ ਪਿੰਡ ਹੈ । ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤਕਾਰ ਡਾਕਟਰ ਰਣਧੀਰ ਸਿੰਘ ਚੰਦ ਵੀ ਪ੍ਰਤਾਬਪੁਰੇ ਦਾ ਦੁਲੇਹ ਜੱਟ ਸੀ । ਜਗਰਾਉਂ ਪਾਸ ਸੁਵਦੀ ਖੁਰਦ ਪਿੰਡ ਦੇ ਦੁਲੇਹ ਵੀ ਆਪਣਾ ਪਿਛੋਕੜ ਪਤਾਬਪੁਰਾ ਪਿੰਡ ਹੀ ਦੱਸਦੇ ਹਨ । ਜਲੰਧਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਵਿੱਚ ਦੁਲੇਹ ਗੋਤ ਦੇ ਕਾਫੀ ਜੱਟ ਮਹਿਸਮਪੁਰ, ਸੰਗਤਪੁਰ, ਕੰਧੋਲਾਖੁਰਦ, ਲੋਹੀਆ ਬੁੱਟਾਂ ਆਦਿ ਪਿੰਡਾਂ ਵਿੱਚ ਵਸਦੇ ਹਨ। ਲੁਧਿਆਣੇ ਤੇ ਦੁਆਬੇ ਦੇ ਦਲੇਉ ਗੋਤ ਦੇ ਲੋਕ ਆਪਣਾ ਗੋਤ ਦੁਲੇਅ ਲਿਖਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਇਲਾਕੇ ਵਿਚੋਂ ਦੁਲੇਅ ਗੋਤ ਦੇ ਲੋਕ ਕਾਫੀ ਗਿਣਤੀ ਵਿੱਚ ਅਮਰੀਕਾ, ਕੈਨੇਡਾ ਤੇ ਬਰਤਾਨੀਆਂ ਵਿੱਚ ਜਾਕੇ ਪੱਕੇ ਤੌਰ ਤੇ ਆਬਾਦ ਹੋ ਗਏ ਹਨ । ਕੈਨੇਡਾ ਵਿੱਚ ਦੁਲੀ ਗੋਤ ਦੇ ਕੁਝ ਗੋਰੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ । ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਵਡੇਰੇ ਸ਼ਾਇਦ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚੋਂ ਹੀ ਗਏ ਹੋਣ । ਕਈ ਗੋਰੇ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਗੋਤ ਪੰਜਾਬੀ ਜੱਟਾਂ ਨਾਲ ਰਲਦੇ ਮਿਲਦੇ ਹਨ । ਜਿਵੇਂ ਮਾਨ, ਢਿੱਲੋਂ ਤੇ ਗਿੱਲ ਆਦਿ 1634 ਈਸਵੀ ‘ਚ ਬਾਦਸ਼ਾਹ ਸ਼ਾਹ ਜਹਾਨ ਨਾਲ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਦੀ ਲੜਾਈ ਲੜਣ ਮਗਰੋਂ ਛੇਵੇਂ ਗੁਰੂ ਹਰਗੋਬਿੰਦ ਸਾਹਿਬ ਮਾਲਵੇ ਵਲ ਆ ਗਏ । ਕੁਝ ਮਹੀਨੇ ਲੁਧਿਆਣੇ ਦੇ ਇਲਾਕੇ ਵਿੱਚ ਠਹਿਰੇ ਫਿਰ ਬਠਿੰਡੇ ਵੱਲ ਨੂੰ ਚਲ ਪਏ । ਲੁਧਿਆਣੇ ਖੇਤਰ ਦੇ ਦਲਿਉ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਪੱਕੇ ਸ਼ਰਧਾਲੂ ਸਨ । ਇਸ ਸਮੇਂ ਕੁਝ ਦਲਿਉ ਮਾਨਸਾ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਵੀ ਆਕੇ ਆਬਾਦ ਹੋ ਗਏ ਸਨ। ਸ਼ਾਹਜਹਾਂ ਦੇ ਸਮੇਂ 1633 A.D. ਈਸਵੀ ਦੇ ਲਗਭਗ ਮੁਗ਼ਲਾਂ ਨਾਲ ਮਰਾਜ ਦੀ ਲੜਾਈ ਵਿੱਚ ਬਰਾੜਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਦਲੇਹ, ਮਹਿਲ, ਧਾਲੀਵਾਲ ਤੇ ਸਰਾਂ ਆਦਿ ਜੱਟਾਂ ਨੇ ਵੀ ਸ਼੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਹਰਗੋਬਿੰਦ ਸਾਹਿਬ ਦਾ ਸਾਥ ਦਿੱਤਾ ਸੀ । ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਦੁਸ਼ਮਣਾਂ ਨੂੰ ਭਾਰੀ ਹਾਰ ਹੋਈ ਸੀ । ਛੇਵੇਂ ਗੁਰੂ ਸਮੇਤ ਪਰਿਵਾਰ ਮਾਲਵੇ ਦੇ ਇਸ ਇਲਾਕੇ ਵਿੱਚ ਕਾਫੀ ਸਮਾਂ ਰਹੇ ਸਨ ।
ਪੰਜਾਬੀ ਕਵੀ ਬਾਬੂ ਰੱਜ਼ਬ ਅਲੀ ਨੇ ਵੀ ਇਸ ਲੜਾਈ ‘ਜੰਗ ਮਰਾਜ’ ਬਾਰੇ ਇਕ ਕਵਿਤਾ ਲਿਖੀ ਹੈ । ਉਸ ਵਿੱਚ ਲਿਖਿਆ ਹੈ :
“ਕਰ ਆ ਪ੍ਰਨਾਮ ਦਲੇਵਾਂ ਖੁਸ਼ ਹੋ ਗਿਆ ਸਤਿਗੁਰ ਛੇਵਾਂ, ਰਲੇ ਮੈਹਲ ਸਰਾਂ, ਜਰਵਾਣੇ, ਤੁਰੇ ਔਂਦੇ ਬੰਨ੍ਹ ਬੰਨ ਢਾਣੇ, ਖਿੱਚ ਤੇਗਾਂ ਬਰਛੇ ਚਾਹੜੀ ਗਏ ।”
ਛੇਵੇਂ ਗੁਰੂ ਹਰੋਗਬਿੰਦ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਸਮੇਂ ਮਾਲਵੇ ਦੇ ਕਾਫੀ ਜੱਟ ਸਿੱਖ ਬਣ ਗਏ ਸਨ। ਦਲੇਹ ਵੀ ਇਸ ਸਮੇਂ ਹੀ ਸਿੱਖ ਬਣੇ ਸਨ । ਲੁਧਿਆਣੇ ਤੋਂ ਕੁਝ ਦਲੇਹ ਮਾਝੇ ਦੇ ਗੁਰਦਾਸਪੁਰ ਇਲਾਕੇ ਵਿੱਚ ਵੀ ਗਏ। ਆਪਣੇ ਗੋਤ ਦੇ ਨਾਮ ਤੇ ਚੱਕ ਦੁਲੇਹ ਪਿੰਡ ਵਸਾਇਆ ਸੀ । ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਰਾਵਲਪਿੰਡੀ ਇਲਾਕੇ ਵਿੱਚ ਵੀ ਇੱਕ ਪਿੰਡ ਦਾ ਨਾਮ ਦੁਲ੍ਹੇ 4 ਹੈ । ਇਸ ਇਲਾਕੇ ਦੇ ਕੁਝ ਦੁਲ੍ਹੇ ਮੁਸਲਮਾਨ ਬਣ ਗਏ ਸਨ। ਇਸ ਇਲਾਕੇ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤੇ ਜੱਟ ਮੁਸਲਮਾਨ ਹੀ ਸਨ ਕੇਵਲ ਖੱਤਰੀ ਹੀ ਹਿੰਦੂ ਜਾਂ ਸਿੱਖ ਸਨ । 1225 ਈਸਵੀ ਦੇ ਮਗਰੋਂ ਜੱਗਦੇਉ ਬੰਸੀ ਰਾਜਪੂਤ ਖਾਨਦਾਨ ਗ਼ੁਲਾਮਾਂ ਦੇ ਸਮੇਂ ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ ਹਾਕਮਾਂ ਤੋਂ ਹਾਰ ਗਏ। ਅੱਲਤਮਸ਼ ਬਹੁਤ ਕੱਟੜ ਮੁਸਲਮਾਨ ਬਾਦਸ਼ਾਹ ਸੀ । ਇਸ ਸਮੇਂ ਕੁਝ ਰਾਜਪੂਤ ਤੇ ਜੱਟ ਮੁਸਲਮਾਨ ਬਣ ਗਏ ਸਨ। ਇਸ ਕਾਰਨ ਜੱਗਦੇਉ ਬੰਸੀ ਦਲਿਉ, ਦਿਉਲ, ਔਲਖ, ਮੰਡੇਰ, ਭੁੱਟੇ, ਬੁੱਟਰ, ਕਾਹਲੋਂ ਤੇ ਸੇਖੋਂ ਆਦਿ ਇੱਕੀ ਗੋਤੀ ਕਬੀਲੇ ਭੇਸ ਬਦਲਕੇ ਆਪਣੇ ਵਡੇਰਿਆਂ ਦੇ ਨਾਮ ਤੇ ਨਵੇਂ ਗੋਤ ਪ੍ਰਚੱਲਤ ਕਰਕੇ ਭੂਮੀਏ ਜੱਟ ਬਣਕੇ ਜੱਟ ਭਾਈਚਾਰੇ ਵਿੱਚ ਰਲਮਿਲ ਗਏ ਸਨ। ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਦਲੇਉ ਗੋਤ ਪ੍ਰਮਾਰ ਗੋਤ ਦਾ ਇੱਕ ਉਪਗੋਤ ਹੈ। ਵੱਡੇ ਗੋਤਾਂ ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ ਉਪਗੋਤ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਘੱਟ ਹੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ । ਘੱਟ ਗਿਣਤੀ ਵਿੱਚ ਹੋਣ ਕਾਰਨ ਹੀ ਦਲਿਉ ਗੋਤ ਦੀ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤੀ ਪਹਿਚਾਣ ਨਹੀਂ ਬਣ ਸਕੀ। ਪਰਮਾਰ ਰਾਜਪੂਤ ਵੀ ਹਨ ਅਤੇ ਜੱਟ ਵੀ ਹਨ । ਇਹ ਬਹੁਤ ਪੁਰਾਣਾ ਕਬੀਲਾ ਹੈ। ਅਜਨਾਲੇ ਤੋਂ ਗੁਰਦਾਸਪੁਰ ਦੇ ਇਲਾਕੇ ਵਿੱਚ ਪੱਵਾਰ ਜੱਟਾਂ ਦਾ ਗੋਤ ਹੈ । ਪਵਾਰ ਦਲਿਤ ਤੇ ਪੱਛੜੀਆਂ ਜਾਤੀਆਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਹਨ ਪਰ ਦਲਿਤ ਜਾਤੀ ਵਿੱਚ ਦਲੇਉ ਗੋਤ ਦਾ ਕੋਈ ਆਦਮੀ ਨਹੀਂ ਹੈ । ਦਲਿਉ ਜੱਟ ਹੀ ਹਨ । ਦਲਿਉ ਗੋਤ ਦੇ ਪ੍ਰੋਹਤ ਸਰਸਵਤ ਪੰਡਤ ਹਨ । ਇਹ ਕਸ਼ਤਰੀਆਂ ਦੇ ਵੀ ਪੋਹਤ ਹੁੰਦੇ ਹਨ । ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਦਲੇਉ ਗੋਤ ਦੇ ਜੱਟਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਬਹੁਤ ਹੀ ਘੱਟ ਹੈ । ਇਹ ਰਾਜਨੀਤੀ ਅਤੇ ਵਿਦਿਆ ਵਿੱਚ ਅਜੇ ਵੀ ਬਹੁਤ ਪਿੱਛੇ ਹਨ । ਵਿਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਗਏ ਦੁਲੇਵਾਂ ਨੇ ਬਹੁਤ ਉੱਨਤੀ ਕੀਤੀ ਹੈ । ਪ੍ਰੋ. ਨਰਿੰਦਰ ਕੌਰ ਦੁਲ੍ਹੇ ਉੱਘੀ ਲੇਖਕਾ ਹੈ ।
