ਦੰਦੀਵਾਲ ਚੌਹਾਨ ਰਾਜਪੂਤਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਹਨ । “ਹੰਮੀਰ ਮਹਾਂਕਾਵਿਯ” ਅਤੇ “ਪ੍ਰਿਥਵੀ ਰਾਜ ਵਿਜੇ” ਦੀਆਂ ਲਿਖਤਾਂ ਅਨੁਸਾਰ ਚਾਹਮਾਨ (ਚੌਹਾਨ) ਸੂਰਜ ਪੁੱਤਰ ਚਾਹਮਾਨ ਦੇ ਵੰਸ਼ ਵਿੱਚੋਂ ਸਨ । ਇਹ ਅੱਗਨੀ ਕੁਲ ਵਿੱਚੋਂ ਹਨ । 1192 ਈਸਵੀਂ ਵਿੱਚ ਜਦੋਂ ਪ੍ਰਿਥਵੀ ਰਾਜ ਚੌਹਾਨ ਮੁਹੰਮਦ ਗ਼ੌਰੀ ਹੱਥੋਂ ਹਾਰ ਕੇ ਮਾਰਿਆ ਗਿਆ ਤਾਂ ਚੌਹਾਨ ਭਾਈਚਾਰੇ ਦੇ ਲੋਕ ਦਿੱਲੀ ਦੇ ਇਲਾਕੇ ਨੂੰ ਛੱਡ ਕੇ ਰਾਜਸਤਾਨ ਦੇ ਜੋਧਪੁਰ, ਹਰਿਆਣੇ ਦੇ ਅੰਬਾਲਾ ਤੇ ਸਿਰਸਾ, ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਦੇ ਮੁਰਾਦਾਬਾਦ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਸੰਭਲ ਨਾਮਕ ਖੇਤਰ ਤੱਕ ਚੱਲੇ ਗਏ । ਚੌਹਾਨ ਰਾਜਪੂਤ ਵੀ ਹਨ ਅਤੇ ਜੱਟ ਵੀ ਹਨ। ਦਲਿਤ ਜਾਤੀਆਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਚੌਹਾਨ ਗੋਤ ਦੇ ਲੋਕ ਕਾਫੀ ਹਨ। ਸਾਰੇ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਚੌਹਾਨਾਂ ਦੀਆਂ 24 ਸ਼ਾਖਾਂ ਹਨ। ਪਰਮਾਰਾਂ ਵਾਂਗ ਚੌਹਾਨ ਵੀ ਅੱਗਨੀ ਕੁਲ ਰਾਜਪੂਤ = ਹਨ। ਇਹ 36 ਸ਼ਾਹੀ ਘਰਾਣਿਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਹਨ। ਦੰਦੀਵਾਲ ਚੌਹਾਨਾਂ ਦਾ ਹੀ ਇੱਕ = ਉਪਗੋਤ ਹੈ। ਦੁਲੱਟ, ਚੀਮੇ, ਚੱਠੇ, ਚਹਿਲ ਆਦਿ ਵੀ ਚੌਹਾਨਾਂ ਦੇ ਹੀ ਉਪਗੋਤ ਹਨ। = ਇਹ ਸ਼ਾਹੀ ਗੋਲ ਚਮਨ ਚਰਾਜਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਅਕਸਰ ਹੀ ਕਾਲ ਪੈਂਦੇ ਰਹਿੰਦੇ ਸਨ। 4 ਇਸ ਲਈ ਜੋਧਪੁਰ ਖੇਤਰ ਤੋਂ ਕੁਝ ਚੌਹਾਨ ਭਾਈਚਾਰੇ ਦੇ ਲੋਕ ਜੋਧਪੁਰ ਦੇ ਨਗਰਬਰ 4 ਆਦਿ ਕਈ ਧਪੁਰ ਖੇਤਰ ਤੋਂ ਕੁਝ ਜਿਰਸਾ ਦੇ ਰੋੜੀ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਆ ਪਹੁੰਚੇ। ਇਕ ਇਲਾਕਾ ਘੱਗਰ ਨਦੀ ਦੇ ਕਿਨਾਰੇ ਤੇ ਹੈ । ਇਸ ਲਈ ਚੌਹਾਨ ਭਾਈਚਾਰੇ ਦੇ ਇਹ ਲੋਕ ਘੱਗਰ ਨਾਲਾਰ ਨਦੀ ਦੇ ਕਿਨਾਰੇਆ ਦੀ ਦੰਦੀ ਤੇ ਰਹਿਣ ਲੱਗ ਪਏ। ਇਸ ਲਈ ਇਨ੍ਹਾਂ ਚੌਹਾਨ ਰਾਜਪੂਤਾਂ ਦੀ ਅੱਲ ਦਦੀਵਾਲ ਪੈ ਗਈ। ਇਹ ਕੁਲ ਦੇਵੀਆਂ ਨੂੰ ਵੀ ਮਨੰਦੇ ਸਨ।
ਸ਼ੁਰੂ-ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ ਇਹ ਘੱਗਰ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਮਾਨਸਾ ਤੇ ਬਠਿੰਡੇ ਦੇ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਰੋੜੀ ਦੇ ਖੇਤਰ ਤੋਂ ਉੱਠ ਕੇ ਆਬਾਦ ਹੋਏ ਸਨ । ਪੰਜਾਬੀ ਜੱਟਾਂ ਨਾਲ ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰੀਆਂ ਪਾਕੇ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਜੱਟ ਭਾਈਚਾਰੇ ਵਿੱਚ ਰਲ ਮਿਲ ਗਏ ।
ਦੰਦੀਵਾਲ ਗੋਤ ਦੇ ਬਹੁਤੇ ਲੋਕ ਮਾਨਸਾ ਤੇ ਬਠਿੰਡਾ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਹੀ ਵਸਦੇ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਪਿੰਡ ਭੂੰਦੜ, ਨੰਦਗੜ੍ਹ, ਥਰਾਜ, ਫਤੇਪੁਰ, ਦਿਆਲਪੁਰਾ, ਬਰਨਾਲਾ, ਫਤਾ ਬਾਲੂ ਤੇ ਰਾਈਆ ਆਦਿ ਹਨ। ਦੰਦੀਵਾਲਾਂ ਦੇ ਬਹੁਤੇ ਪਿੰਡ ਦੱਖਣੀ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਹੀ ਹਨ। ਦੇਸੂ ਪਾਸ ਬੇਲੂ ਵਾਲਾ (Belu Wala) ਸਥਾਨ ਵਿੱਚ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸਿੱਧ ਦੀ ਸਮਾਧ ਹੈ। ਪੁੱਤਰ ਦੇ ਜਨਮ ਦੀ ਖੁਸ਼ੀ ਵਿੱਚ ਇਹ ਇਸ ਸਮਾਧ ਤੇ ਕੱਪੜੇ, ਗੁੜ ਆਦਿ ਦਾ ਚੜ੍ਹਾਵਾ ਚੜਾਉਂਦੇ ਹਨ । ਇਹ ਚੜ੍ਹਾਵਾ ਕਿਸੇ ਪੰਡਤ ਨੂੰ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਹੁਣ ਇਹ ਪੁਰਾਣੀਆਂ ਰਸਮਾਂ ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਰਹੀਆਂ ਹਨ ।
ਅੱਜਕੱਲ ਬਹੁਤੇ ਦੰਦੀਵਾਲ ਆਪਣਾ ਗੋਤ ਚੌਹਾਨ ਹੀ ਲਿਖਦੇ ਹਨ । ਮਾਨਸਾ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਬਰੇਟਾ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਵੀ ਦੰਦੀਵਾਲ ਜੱਟ ਕਾਫੀ ਹਨ । ਇਹ ਚੋਹਾਨਾਂ ਦਾ ਛੋਟਾ ਤੇ ਉੱਘਾ ਗੋਤ ਹੈ । ਸੰਗਰੂਰ ਵਿੱਚ ਨਿਹਾਲਗੜ੍ਹ ਤੇ ਫਰੀਦਕੋਟ ਵਿੱਚ ਬਿਸ਼ਨੰਦੀ ਇਸ ਗੋਤ ਦੇ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਪਿੰਡ ਹਨ । ਮੁਕਤਸਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਵਿੱਚ ਚੋਟੀਆਂ, ਗਿੱਦੜਬਾਹਾ, ਦਾਨੇਵਾਲਾ, ਚੱਕ ਬੀੜ ਸਰਕਾਰ ਆਦਿ ਪਿੰਡਾਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਦੰਦੀਵਾਲ ਗੋਤ ਦੇ ਜੱਟ ਕਾਫੀ ਵਸਦੇ ਹਨ । ਹਰਿਆਣੇ ਦੇ ਸਿਰਸਾ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਵੀ ਦੰਦੀਵਾਲ ਜੱਟਾਂ ਦੇ ਕਈ ਪਿੰਡ ਹਨ । ਦੰਦੀਵਾਲ ਜੱਟ ਦਰਮਿਆਨੇ ਜ਼ਿਮੀਂਦਾਰ ਹੀ ਹਨ । ਇਹ ਬਹੁਤ ਕਿਰਸੀ ਤੇ ਮਿਹਨਤੀ ਹੁੰਦੇ ਹਨ । ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਆਪਣਾ ਅਸਲੀ ਭੇਤ ਨਹੀਂ ਦਸਦੇ । ਬਹੁਤ ਸਿਆਣੇ ਤੇ ਸੰਜਮੀ-ਜੱਟ ਹੁੰਦੇ ਹਨ । ਅਕਾਲੀ ਲੀਡਰ ਬਲਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਭੂੰਦੜ ਦੰਦੀਵਾਲ ਜੱਟ ਹੈ । ਸਰਦਾਰ ਨੇਤਾ ਸਿੰਘ ਦੰਦੀਵਾਲ ਇਤਿਹਾਸ ਬਾਰੇ ਖੋਜ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ । ਸਰ ਇੱਬਟਸਨ ਨੇ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਜਦੋਂ 1881 ਈਸਵੀ ਵਿੱਚ ਮਰਦਮਸ਼ੁਮਾਰੀ ਕੀਤੀ ਤਾਂ ਹਰ ਜਾਤੀ ਦਾ ਗੋਤ ਵੀ ਲਿਖਿਆ ਸੀ । ਉਸ ਅਨੁਸਾਰ ਸਾਂਝੇ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਉਸ ਸਮੇਂ ਚੌਹਾਨ ਜੱਟਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ 30659 ਸੀ । ਉਸਨੇ ਵੀ ਦੰਦੀਵਾਲਾਂ ਨੂੰ ਚੌਹਾਨਾਂ ਵਿੱਚ ਹੀ ਗਿਣਿਆ ਹੈ । ਉਸ ਸਮੇਂ ਚੌਹਾਨ ਰਾਜਪੂਤਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਚੌਹਾਨ ਜੱਟਾਂ ਨਾਲੋਂ ਬਹੁਤ ਹੀ ਜ਼ਿਆਦਾ ਸੀ । ਉਸ ਸਮੇਂ ਸਾਂਝੇ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਚੌਹਾਨ ਰਾਜਪਤਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ 163926 ਸੀ । ਪੱਛਮੀ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਚੌਹਾਨ ਰਾਜਪੂਤ ਬਹੁਤੇ ਹਿੰਦੂ ਸਨ । ਕੁਝ ਮੁਸਲਮਾਨ ਚੌਹਾਨ ਰਾਜਪੂਤ ਵੀ ਸਨ । ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਕੁਝ ਚੌਹਾਨ ਰਾਜਪੂਤ ਸਿੱਖ ਵੀ ਹਨ। ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਚੌਹਾਨ ਜੱਟ ਸਾਰੇ ਹੀ ਸਿੱਖ ਹਨ। ਦਲਿਤ ਜਾਤੀਆਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਚੌਹਾਨ ਬਹੁਤ ਹਨ। ਚੌਹਾਨ ਵੱਡਾ ਭਾਈਚਾਰਾ ਹੈ। ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਦੰਦੀਵਾਲ ਗੋਤ ਦੇ ਲੋਕ ਕੇਵਲ ਮਾਲਵੇ ਵਿੱਚ ਹੀ ਹਨ। ਮਿਸਲ ਦੰਦੀਵਾਲੇ ਚੌਹਾਨਾਂ ਬਹੁਤ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਤੇ ਮਹਾਨ ਗੌਰਵਸ਼ਾਲੀ ਸੀ। ਦੰਦੀਵਾਲ ਕਬੀਲੇ ਪਾਸ 169 ਪਿੰਡ ਸਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚੋਂ ਬਹੁਤੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਆਪ ਹੀ ਆਬਾਦ ਕੀਤੇ ਸਨ। ਘੱਗਰ ਖੇਤਰ ਦੇ ਚੌਧਰੀ ਹਰਰਾਏ ਦੀ ਬੰਸ ਦਾ ਚੌਧਰੀ ਤ੍ਰਿਲੋਕ ਚੰਦ ਹਿੰਦੂ ਰਿਹਾ ਅਤੇ ਘੱਗਰ ਦੀ ਦੰਦੀ ਉੱਤੇ ਕਾਬਜ਼ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਦੰਦੀਵਾਲ ਚੌਹਾਨ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਹੋਇਆ। ਇਸ ਪਾਸ 84 ਪਿੰਡ ਸਨ। ਇਸਦਾ ਭਰਾ ਮਾਨਕ ਚੰਦ ਮੁਸਲਮਾਨ ਬਣ ਗਿਆ ਸੀ। ਉਸ ਪਾਸ 85 ਪਿੰਡ ਸਨ। ਦੰਦੀਵਾਲ ਚੌਹਾਨ ਸਿੱਖ ਗੁਰੂਆਂ ਦੇ ਪੱਕੇ ਸ਼ਰਧਾਲੂ ਸਨ। ਆਮ ਤੌਰ ਤੇ ਮੁਸਲਮਾਨ ਚੌਹਾਨਾਂ ਨੂੰ ਰੰਘੜ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਫੱਤਾ ਚੌਹਾਨ ਮਹਾਂ ਸੂਰਬੀਰ ਸੀ।
