ਰਾਂਝੇ ਭੱਟੀ ਰਾਜਪੂਤਾਂ169 ਵਿਚੋਂ ਹਨ । ਇਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਪਿਛੋਕੜ ਰਾਜਸਥਾਨ ਦਾ ਜੈਸਲਮੇਰ ਖੇਤਰ ਸੀ । ਪੂਰਬੀ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਬਹੁਤ ਹੀ ਘੱਟ ਸੀ । ਇਹ ਬਹੁਤ ਹੀ ਘੱਟ ਗਿਣਤੀ ਵਿੱਚ ਫਿਰੋਜ਼ਪੁਰ, ਗੁਰਦਾਸਪੁਰ, ਕਪੂਰਥਲਾ, ਜਲੰਧਰ ਤੇ ਪਟਿਆਲਾ ਆਦਿ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਪਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ । ਦੁਆਬੇ ਵਿਚ ਕੋਟ ਰਾਂਝਾ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਪਿੰਡ ਹੁੰਦਾ ਸੀ । ਇਹ ਭਾਰੀ ਗਿਣਤੀ ਵਿੱਚ ਮੁਸਲਮਾਨ ਬਣ ਗਏ ਸਨ । ਇਹ ਬਹੁਤੇ ਪੂਰਬੀ ਪੰਜਾਬ ਤੋਂ ਪੱਛਮੀ ਪੰਜਾਬ ਵੱਲ ਚੱਲੇ ਗਏ ਸਨ । ਪੂਰਬੀ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਕੁਝ ਰਾਂਝੇ ਜੱਟ ਸਿੱਖ ਵੀ ਹਨ । ਇਹ ਬਹੁਤੇ ਚਨਾਬ ਅਤੇ ਜੇਹਲਮ ਦੋ ਵਿਚਕਾਰਲੇ ਖੇਤਰ ਸ਼ਾਹਪੁਰ ਤੇ ਗੁਜਰਾਤ ਵਿੱਚ ਵੱਸਦੇ ਹਨ । ਕੁਝ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦਰਿਆਵਾਂ ਨੂੰ ਪਾਰ ਕਰਕੇ ਜੇਹਲਮ ਅਤੇ ਗੁਜਰਾਂਵਾਲਾਂ ਦੇ ਦੂਰ ਦੁਰਾੜੇ ਖੇਤਰਾਂ ਤੱਕ ਵੀ ਪਹੁੰਚ ਗਏ ਸਨ । ਸ਼ਾਹਪੁਰ ਦੇ ਬਹੁਤੇ ਰਾਂਝੇ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਰਾਜਪੂਤ ਮੰਨਦੇ ਹਨ । ਰਾਂਝੇ ਰਾਜਪੂਤ ਵੀ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਰਾਂਝੇ ਜੱਟ ਵੀ ਹੁੰਦੇ ਹਨ । ਜਿਹੜੇ ਲੋਕ ਜੱਟਾਂ ਨਾਲ ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰੀ ਪਾ ਲੈਂਦੇ ਸਨ ਉਹ ਜੱਟ ਭਾਈਚਾਰੇ ਵਿੱਚ ਰਲ ਮਿਲ ਜਾਂਦੇ ਹਨ । ਜੱਟਾਂ ਵਿੱਚ ਕਰੇਵੇ ਦੀ ਰਸਮ ਪ੍ਰਚੱਲਤ ਸੀ । ਪਰ ਰਾਜਪੂਤਾਂ ਵਿੱਚ ਨਹੀਂ ਸੀ । ਇਹ ਹੀ ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਵੱਡਾ ਫਰਕ ਸੀ । ਰਾਂਝੇ ਬਹੁਤ ਹੀ ਤਾਕਤਵਰ ਤੇ ਖਾੜਕੂ ਸਨ । ਚਨਾਬ ਦਰਿਆ ਦੀ ਵਾਦੀ ਅਥਵਾ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਸ਼ਾਹਪੁਰ ਤੇ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਝੰਗ ਵਿੱਚ ਰਾਂਝੇ ਜੱਟਾਂ ਦੀ ਚੌਧਰ ਰਹੀ ਹੈ । ਇਹ ਬਹੁਤ ਹੀ ਮਿਹਨਤੀ, ਅਣਖੀ, ਲੜਾਕੇ ਤੇ ਇੱਜ਼ਤਦਾਰ ਜੱਟ ਸਨ । ਆਪਣੇ ਇਲਾਕੇ ਵਿੱਚ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਪੂਰਾ ਦਬਦਬਾ ਸੀ । ਰਾਂਝੇ ਜੱਟਾਂ ਬਾਰੇ ਕਹਾਵਤ ਸੀ ਕਿ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਪੀਰ ਦੀ ਮਾਰ ਪਈ ਸੀ ਕਿ ਜੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਕੋਈ ਲੜਣ ਭਿੜਣ ਨੂੰ ਹੋਰ ਕਬੀਲਾ ਨਾ ਮਿਲੇ ਤਾਂ ਆਪਸ ਵਿੱਚ ਹੀ ਲੜਦੇ ਰਹਿੰਦੇ ਸਨ । ਅੰਗਰੇਜ਼ ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਸਮੇਂ ਰਾਂਝੇ ਜੱਟ 64 ਪਿੰਡਾਂ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਲਗਾਤਾਰ ਲੱਗਦੀ ਲਾਰ ਵਿੱਚ ਆਬਾਦ ਸਨ । ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪਿੰਡ ਗੁਜਰਾਤ ਵਲ ਵੀ ਸਨ । ਰਾਂਝੇ ਭਾਈਚਾਰੇ ਦੀ ਪੱਛਮੀ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਚੰਗੀ ਆਨ ਤੇ ਸ਼ਾਨ ਸੀ । ਇਹ ਖਾੜਕੂ ਜੱਟ ਸਨ । ਪੱਛਮੀ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਲਾਹੌਰ, ਗੁਜਰਾਂਵਾਲਾ, ਜੇਹਲਮ, ਗੁਜਰਾਤ, ਸ਼ਾਹਪੁਰ, ਮੁਲਤਾਨ, ਝੰਗ ਤੇ ਮੁਜ਼ਫਰਗੜ੍ਹ ਦੇ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਰਾਂਝੇ ਭਾਈਚਾਰੇ ਦੇ ਲੋਕ ਦੂਰ ਤੱਕ ਫੈਲੇ ਹੋਏ ਸਨ । ਇਹ ਰਾਜਪੂਤ ਵੀ . ਸਨ ਅਤੇ ਜੱਟ ਵੀ ਸਨ । 1881 ਈਸਵੀ ਦੀ ਜਨਸੰਖਿਆ ਅਨੁਸਾਰ ਸਾਂਝੇ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਰਾਂਝੇ ਜੱਟਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ 10956 ਸੀ ਅਤੇ ਰਾਜਪੂਤ ਰਾਂਝੇ 7490 ਸਨ । ਹੀਰ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਦਾ ਨਾਇਕ ਧੀਦੋ ਰਾਂਝਾ ਤਖ਼ਤ ਹਜ਼ਾਰੇ ਦੇ ਚੌਧਰੀ ਮੌਜ਼ੂ ਦਾ ਪੁੱਤਰ ਸੀ । ਮੌਜ਼ੂ ਵੀ ਰਾਂਝਾ ਬਰਾਦਰੀ ਦਾ ਇੱਕ ਵੱਡਾ ਚੌਧਰੀ ਸੀ । ਇਹ ਵੀ ਰਾਂਝੇ ਜੱਟ ਸਨ । ਨਵੇਂ-ਨਵੇਂ ਮੁਸਲਮਾਨ ਬਣੇ ਸਨ । ਰਾਂਝੇ ਜੱਟ ਜ਼ਿਆਦਾ ਮੁਸਲਮਾਨ ਹੀ ਹਨ । ਪਰ ਸਿੱਖ ਤੇ ਹਿੰਦੂ ਜੱਟਾਂ ਵਿੱਚ ਰਾਂਝਾ ਗੋਤ ਆਮ ਮਿਲਦਾ ਹੈ ।
ਪੱਛਮੀ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਰਾਂਝਾ ਗੋਤ ਬਹੁਤ ਹੀ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਹੈ । ਪੂਰਬੀ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤਾ ਉੱਘਾ ਨਹੀਂ ਹੈ । ਰਾਂਝੇ, ਵਿਰਕ, ਢੰਡੇ, ਮੰਡੇਰ ਆਦਿ ਜੱਟ ਕਬੀਲੇ ਈਸਾ ਤੋਂ ਪੰਜ ਸੌ ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ ਪਾਣਨੀ ਦੇ ਸਮੇਂ ਵੀ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਵੱਸਦੇ ਸਨ । ਭੱਟੀ ਜੱਟ ਵੀ ਪੰਜਾਬ ਤੇ ਰਾਜਸਤਾਨ ਦੇ ਪੁਰਾਣੇ ਵਸਨੀਕ ਹਨ । ਇਹ ਆਪਣਾ ਸੰਬੰਧ ਸ਼੍ਰੀ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਜੀ ਦੀ ਯਾਦਵ ਬੰਸ ਨਾਲ ਜੋੜਦੇ ਹਨ । ਰਾਂਝਾ ਜੱਟਾਂ ਦਾ ਇੱਕ ਬਹੁਤ ਹੀ ਛੋਟਾ ਤੇ ਉੱਘਾ ਗੋਤ ਹੈ । ਸ਼ੀ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਜੀ ਮਹਾਰਾਜ ਅਤੇ ਸ਼੍ਰੀ ਰਾਮ ਚੰਦਰ ਜੀ ਮਹਾਰਾਜ ਦੋਵੇਂ ਜੱਟ ਸਨ ਕਿਉਂਕਿ ਜੱਟਾਂ ਦੇ ਬਹੁਤੇ ਗੋਤ ਸ਼੍ਰੀ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਜੀ ਦੀ ਬੰਸ ਵਿੱਚੋਂ ਹਨ । ਕੁਝ ਜੱਟ ਸ਼੍ਰੀ ਰਾਮ ਚੰਦਰ ਦੀ ਰਘੂਕੁਲ ਵਿੱਚੋਂ ਵੀ ਹਨ । ਰਾਂਝੇ ਤੇ ਭੱਟੀ ਸ਼੍ਰੀ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਜੀ ਦੀ ਬੰਸ ਵਿੱਚੋਂ ਹਨ । ਸੰਧੂ ਜੱਟ ਸ਼੍ਰੀ ਰਾਮ ਚੰਦਰ ਜੀ ਦੀ ਬੰਸ ਵਿੱਚੋਂ ਹਨ । ਬੀ. ਐਸ. ਦਾਹੀਆ ਨੇ ਆਪਣੀ ਕਿਤਾਬ ‘ਜਾਟਸ’ ਵਿੱਚ ਜੱਟਾਂ ਨੂੰ ਹੀ ਭਾਰਤ ਦੇ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਹੁਕਮਰਾਨ ਲਿਖਿਆ ਹੈ । ਰਾਂਝੇ ਵੀ ਆਪਣੇ ਇਲਾਕੇ ਦੇ ਹਾਕਮ ਤੇ ਚੌਧਰੀ ਸਨ। ਹਿੰਦੂ ਜੱਟਾਂ ਅਤੇ ਮੁਸਲਿਮ ਜੱਟਾਂ ਵਿੱਚ ਰੋਟੀ ਬੇਟੀ ਦੀ ਸਾਂਝ ਨਹੀਂ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਮੁਸਲਿਮ ਤੇ ਇਸਾਈ ਸਮਾਜ ਹਿੰਦੂ ਸਮਾਜ ਤੋਂ ਅਲੱਗ ਹੈ । ਬਾਕੀ ਸਾਰੇ ਸਮਾਜ ਹਿੰਦੂ ਜੀਵਨ ਸ਼ੈਲੀ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਹਨ । ਹਿੰਦੂ ਕੋਈ ਧਰਮ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਸਿੱਖ, ਬੋਧੀ, ਜੈਨੀ ਤੈ ਬਿਸ਼ਨੋਈ ਵੱਖਰੇ ਧਰਮ ਹੋਣ ਕਾਰਨ ਵੱਖਰੀ ਪ੍ਰਛਾਣ ਰੱਖਦੇ ਹਨ । ਸਨਾਤਨੀ ਹਿੰਦੂਆਂ ਤੇ ਆਰੀਆ ਸਮਾਜੀਆਂ ਦੇ ਧਰਮ ਵੀ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਹਨ । ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਹਿੰਦੂ ਜੱਟਾਂ ਦੀਆਂ ਸਿੱਖ ਜੱਟਾਂ ਨਾਲ ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰੀਆਂ ਹਨ । ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਰਾਂਝੇ ਜੱਟ ਬਹੁਤ ਹੀ ਘੱਟ ਹਨ । ਇਹ ਬਹੁਤੇ ਮੁਸਲਮਾਨ ਹੀ ਬਣ ਗਏ ਸਨ । ਦੁਆਬੇ ਵਿੱਚ ਕੁਝ ਰਾਂਝੇ ਜੱਟ ਸਿੱਖ ਵੀ ਹਨ।
