ਤੱਤਲੇ ਹਜ਼ੋਲ ਰਾਜਪੂਤਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਹਨ । ਇਸ ਬੰਸ ਦਾ ਰਾਜਾ ਸੈਨਪਾਲ ਬਹੁਤ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਸੀ । ਇਸ ਰਾਜੇ ਦੇ ਕਈ ਰਾਣੀਆਂ ਸਨ । ਇਸ ਰਾਜੇ ਨੇ ਆਪਣੀ ਰਾਜਪੂਤ ਬਰਾਦਰੀ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਹੋਰ ਜਾਤੀਆਂ ਵਿੱਚ ਵਿਆਹ ਕਰਾਏ ਸਨ । ਇਸ ਰਾਜੇ ਦੇ 22 ਪੁੱਤਰ ਸਨ । ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇਕ ਦਾ ਨਾਮ ਤੱਤਲਾ ਸੀ । ਤੱਤਲੇ ਗੋਤ ਦਾ ਮੋਢੀ ਇਸ ਰਾਜੇ ਦਾ ਪੁੱਤਰ ਤੱਤਲਾ ਹੀ ਸੀ । ਇਸ ਰਾਜੇ ਦੇ 22 ਪੁੱਤਰਾਂ ਦੇ ਨਾਮ ਤੇ ਜੱਟਾਂ ਦੇ 22 ਗੋਤ ਹੋਰ ਪ੍ਰਚਲਤ ਹੋ ਗਏ । ਘੁਮਣ ਤੇ ਔਜਲੇ ਆਦਿ ਗੋਤਾਂ ਦੇ ਜੱਟ ਵੀ ਇਸ ਰਾਜੇ ਦੀ ਬੰਸ ਵਿੱਚੋਂ ਹਨ ।
12ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਆਰੰਭ ਵਿੱਚ ਤੱਤਲੇ ਵੀ ਪ੍ਰਮਾਰਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਲੁਧਿਆਣੇ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਆਏ । ਲੁਧਿਆਣੇ ਜਿਲ੍ਹੇ ਵਿੱਚ ਤੱਤਲੇ ਜੱਟਾਂ ਦੇ ਕਈ ਪਿੰਡ ਲੁਧਿਆਣੇ ਆਣ ਤੋਂ ਕੁਝ ਤੱਤਲੇ ਰਿਆਸਤ ਪਟਿਆਲਾ ਦੇ ਵਿੱਚ ਚਲੇ ਗਏ । ਉੱਥੇ ਅਤਲਾ ਤੱਤਲਾ ਪਿੰਡ ਵਸਾਇਆ । ਕੁਝ ਤੱਤਲੇ ਮਾਝੇ ਦੇ ਇਲਾਕੇ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਦੇ ਅਰਦਾਸਪੁਰ ਵਿੱਚ ਵਸਦੇ ਹਨ । ਮਾਝੇ ਤੋਂ ਤੱਤਲੇ ਭਾਈਚਾਰੇ ਦੇ ਬਹੁਤ ਲੋਕ ਸਿਆਲਕੋਟ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਆਕੇ ਆਬਾਦ ਹੋ ਗਏ । ਫਿਰੋਜ਼ਸ਼ਾਹ ਦੇ ਸਮੇਂ ਸਿਆਲਕੋਟ ਜਆਰੋਵਾਲ ਪ੍ਰਗਣਾ ਵਿੱਚ ਇਹ ਕਾਫੀ ਗਿਣਤੀ ਵਿੱਚ ਆਬਾਦ ਸਨ । ਸਾਂਦਲਬਾਰ ਦੇ ਇਲਾਕੇ ਵਿੱਚ ਵੀ ਇੱਕ ਪਿੰਡ ਦਾ ਭਾਈਚਾਰੇ ਦੇ ਲੋਕ ਰਹਿੰਦੇ ਸਨ । ਨਾਂ ਤੱਤਲਾ ਹੈ । ਇਸ ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਤੱਤਲੇ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਤੱਤਲਾਂ ਗੋਤ ਦੇ ਜੱਟਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਬਹੁਤ ਹੀ ਘੱਟ ਹੈ । ਗਿਆਨੀ ਸੰਤਾ ਸਿੰਘ ਤੱਤਲੇ ਨੇ ਗੁਰਬਾਣੀ ਤੇ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਤ ਕਈ ਪੁਸਤਕਾਂ ਲਿਖੀਆਂ ਹਨ । ਪੱਛਮੀ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਕੁਝ ਤੱਤਲੇ ਮੁਸਲਮਾਨ ਬਣ ਗਏ ਸਨ । ਪੂਰਬੀ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਤੱਤਲੇ ਜੱਟ ਸਿੱਖ ਹਨ । ਹਰ ਸਭਿਆਚਾਰ ਦੀਆਂ ਕਦਰਾਂ ਕੀਮਤਾਂ ਸਮੇਂ ਅਨੁਸਾਰ ਬਦਲਦੀਆਂ ਰਹਿੰਦੀਆਂ ਹਨ । ਜੱਟ ਸਭਿਆਚਾਰ ਵੀ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਬਦਲ ਰਿਹਾ ਹੈ । ਹੁਣ ਜੱਟ ਇੱਕ ਕੌਮਾਂਤਰੀ ਭਾਈਚਾਰਾ ਹੈ । ਤੱਤਲੇ ਜੱਟ ਵਿਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਬਹੁਤ ਆਬਾਦ ਹਨ ।
