ਥਿੰਦ ਅੱਜ ਤੋਂ ਚਾਰ ਹਜ਼ਾਰ ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ ਆਰੀਆ ਲੋਕ ਮੱਧ ਏਸ਼ੀਆ ਦੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਖੇਤਰਾਂ ਤੋਂ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਆਉਣੇ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਗਏ ਸਨ । ਇਹ ਸਾਰੇ ਇਕੋ ਸਮੇਂ ਨਹੀਂ ਆਏ ਹਨ । ਇਹ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਸਮੇਂ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਕਬੀਲਿਆਂ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਵਿਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਘੁੰਮਦੇ ਫਿਰਦੇ ਭਾਰਤ ਦੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਆਬਾਦ ਹੋਏ । ਕੰਬੋ ਫਿਰਕੇ ਦੇ ਲੋਕ ਆਪਣਾ ਪਿੱਛਾ ਫਾਰਸ ਅਥਵਾ ਗੱਜ਼ਨੀ ਦਾ ਦੱਸਦੇ ਹਨ । ਗੁੱਜਰ ਲੋਕ ਵੀ ਛੇਵੀਂ ਸਦੀ ਵਿੱਚ ਮੱਧ ਏਸ਼ੀਆ ਦੇ ਖੇਤਰ ਤੋਂ ਹੀ ਆਏ ਹਨ । ਥਿੰਦ ਕਬੀਲੇ ਦੇ ਲੋਕ 150 ਈਸਵੀ ਪੂਰਬ ਹੋਰ ਜੱਟ ਕਬੀਲਿਆਂ ਨਾਲ ਰਲਕੇ ਮੱਧ ਏਸ਼ੀਆ ਦੇ ਸ਼ੱਕਸਤਾਨ ਤੋਂ ਆਏ ਹਨ । ਇਸ ਬੰਸ ਦਾ ਵਡੇਰਾ ਥਿੰਦ ਰਾਏ ਸੀ। ਇਹ ਲੋਬੀ ਕ੍ਰੋਧੀਆਂ ਨਾਲ ਦੁਸ਼ਮਣੀ ਕਾਰਨ ਦਿੱਲੀ ਦਾ ਖੇਤਰ ਛੱਡਕੇ ਚੌਦਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਅੰਤ ਵਿੱਚ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਮਾਲਵੇ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਸਤਲੁਜ ਦਰਿਆ ਦੇ ਕਿਨਾਰੇ ਲੁਧਿਆਣੇ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਆਕੇ ਆਬਾਦ ਹੋਏ । ਥਿੰਦ ਵੀ ਜੱਟਾਂ ਦਾ ਇੱਕ ਪੁਰਾਣਾ ਕਬੀਲਾ ਹੈ । ਐਚ. ਏ. ਰੋਜ਼ ਨੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਬਾਰੇ ਲਿਖਿਆ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਬਹੁਤੇ ਲੁਧਿਆਣੇ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਹੀ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਵਡੇਰੇ ਬਿੱਛੂ ਦੀ ਇਸੇ ਇਲਾਕੇ ਵਿੱਚ ਸ਼ਹਿਣਾ ਵਿੱਚ ਸਮਾਧ ਹੈ। ਏਥੋਂ ਇੱਟਾਂ ਲਿਜਾਕੇ ਥਿੰਦਾਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਵਡੇਰੇ ਦੀ ਆਪਣੇ ਆਪਣੇ ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਸਮਾਧ ਬਣਾ ਲਈ ਹੈ। ਵਿਆਹ ਸ਼ਾਦੀ ਵੇਲੇ ਸਮਾਧ ਤੇ ਪੂਜਾ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਪੂਜਾ ਦਾ ਚੜ੍ਹਾਵਾ ਬ੍ਰਾਹਮਣ ਨੂੰ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਨਵੀਂ ਸੂਈ ਹੋਈ ਗਊ ਜਾਂ ਮੱਝ ਦਾ ਦੁੱਧ ਪਹਿਲਾਂ ਆਪਣੇ ਵਡੇਰੇ ਦੀ ਮਾਨਤਾ ਲਈ ਸਮਾਧ ਤੇ ਚੜ੍ਹਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਬ੍ਰਾਹਮਣ ਨੂੰ ਵੀ ਦੁੱਧ ਪਿਆਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਪਹਿਲੀ ਮੱਸਿਆ ਨੂੰ ਘਿਉ ਦਾ ਚੜ੍ਹਾਵਾ ਵੀ ਬ੍ਰਾਹਮਣ ਨੂੰ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਥਿੰਦ ਜੱਟਾਂ ਵਿੱਚ ਦਲਿਉ, ਔਲਖ, ਬੋਪਾਰਾਏ ਤੇ ਬੱਲ ਆਦਿ ਜੱਟਾਂ ਵਾਂਗ ਛੁੱਟੀ ਖੇਡਣ ਦੀ ਰਸਮ ਪ੍ਰਚੱਲਤ ਸੀ। ਸਿੱਖੀ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਕਾਰਨ ਥਿੰਦਾਂ ਨੇ ਹੁਣ ਇਹ ਪੁਰਾਣੀਆਂ ਜੱਟ ਰਸਮਾਂ ਛੱਡ ਦਿੱਤੀਆਂ ਹਨ । ਥਿੰਦ ਗੋਤ ਦੇ ਜੱਟ ਮਾਲਵੇ ਦੇ ਲੁਧਿਆਣੇ ਤੇ ਸੰਗਰੂਰ ਆਦਿ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਕਾਫੀ ਹਨ ਪਰ ਮਾਝੇ ਤੇ ਦੁਆਬੇ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਹਨ । ਥਿੰਦ ਗੋਤ ਦੇ ਕੰਬੋਜ਼ ਦੁਆਬੇ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਹਨ । ਅਕਾਲੀ ਲੀਡਰ ਸਰਦਾਰ ਆਤਮਾ ਸਿੰਘ ਤੇ ਸਰਦਾਰ ਬਲਵੰਤ ਸਿੰਘ ਵੀ ਥਿੰਦ ਗੋਤ ਦੇ ਕੰਬੋਜ਼ ਸਨ । ਮਾਝੇ ਵਿੱਚ ਕੁਝ ਟਿਵਾਣੇ ਵੀ ਕੰਬੋਜ਼ ਹਨ । ਕੁਝ ਕੌੜੇ ਜੱਟ ਵੀ ਕੰਬੋਜ਼ ਹੁੰਦੇ ਹਨ । ਜਿਹੜੇ ਥਿੰਦ, ਕੌੜੇ ਤੇ ਟਿਵਾਣੇ ਜੱਟਾਂ ਨੇ ਕੰਬੋਜ਼ ਬਰਾਦਰੀ ਵਿੱਚ ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰੀਆਂ ਪਾਈਆਂ, ਉਹ ਕੰਬੋਜ਼ ਭਾਈਚਾਰੇ ਵਿੱਚ ਰਲਮਿਲ ਗਏ । ਥਿੰਦ ਗੋਤ ਦੇ ਕੁਝ ਲੋਕ ਮਾਝੇ ਤੋਂ ਅੱਗੇ ਮਿੰਟਗੁਮਰੀ ਦੇ ਇਲਾਕੇ ਵਿੱਚ ਵੀ ਜਾਕੇ ਆਬਾਦ ਹੋ ਗਏ ਸਨ । ਮਿੰਟਗੁਮਰੀ ਦੇ ਇਲਾਕੇ ਵਿੱਚ ਥਿੰਦ ਜੱਟ ਵੀ ਸਨ ਤੇ ਕੰਬੋਜ਼ ਵੀ ਸਨ । ਬਹੁਤੇ ਥਿੰਦ ਕੰਬੋਜ਼ ਮੁਸਲਮਾਨ ਬਣ ਗਏ ਸਨ । ਥਿੰਦ ਜੱਟ ਮੁਸਲਮਾਨ ਬਹੁਤ ਹੀ ਘੱਟ ਬਣੇ ਸਨ । ਕੁਝ ਕੰਬੋਜ਼ ਹਿੰਦੂ ਅਤੇ ਸਿੱਖ ਵੀ ਸਨ । ਥਿੰਦ ਜੱਟ ਵੀ ਹੁੰਦੇ ਹਨ । ਕੰਬੋਜ਼ ਤੇ ਦਲਿਤ ਜਾਤੀਆਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਥਿੰਦ ਗੋਤ ਦੇ ਕਾਫੀ ਲੋਕ ਹਨ । ਜੱਟਾਂ ਵਿੱਚ ਕਰੇਵੇ ਦੀ ਰਸ ਪ੍ਰਚੱਲਤ ਸੀ । 800 ਤੋਂ 1200 ਈਸਵੀਂ ਦੇ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਅਨੇਕਾਂ ਨਵੀਆਂ ਜਾਤੀਆਂ ਤੇ ਉਪਜਾਤੀਆਂ ਹੋਂਦ ਵਿੱਚ ਆਈਆਂ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਨਿਰਮਾਣ ਨਵੇਂ ਪੇਸ਼ਿਆਂ ਨੂੰ ਅਪਨਾਉਣ ਨਾਲ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਕਿਤੇ-ਕਿਤੇ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਕਬੀਲਿਆਂ ਦੇ ਵੱਧ ਜਾਣ ਨਾਲ ਵੀ ਨਵੀਆਂ ਜਾਤੀਆਂ ਤੇ ਉਪਜਾਤੀਆਂ ਹੋਂਦ ਵਿੱਚ ਆਈਆਂ। ਹੈਂਗ ਜੱਟ ਹੁਣਾਂ ਦੀ ਸੰਤਾਨ ਹਨ। ਭੰਡਾਰੀ ਵੀ ਸਿਕੰਦਰ ਦੇ ਨਾਲ ਜਲਾਲਾਬਾਦ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਫਿਰੋਜ਼ਪੁਰ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਆਉਣ ਵਾਲੇ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਬੰਸ ਵਿੱਚੋਂ ਹਨ। ਜਿਹੜੇ ਗਰੀਬ ਜੱਟ ਪਛੜੀਆਂ ਸ਼੍ਰੇਣੀਆਂ ਜਾਂ ਦਲਿਤਾਂ ਦੀਆਂ ਇਸਤਰੀਆਂ ਨਾਲ ਵਿਆਹ ਕਰਾ ਲੈਂਦੇ ਸਨ, ਉਹ ਉਸ ਜਾਤੀ ਵਿੱਚ ਰਲ ਮਿਲ ਜਾਂਦੇ ਸਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਜਾਤੀ ਬਦਲ ਜਾਂਦੀ ਸੀ ਪਰ ਗੋਤ ਨਹੀਂ ਬਦਲਦਾ ਸੀ । ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਕਈ ਰਾਜਪੂਤ ਕਬੀਲੇ ਵੀ ਜੱਟਾਂ ਨਾਲ ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰੀਆਂ ਪਾਕੇ ਜੱਟ ਭਾਈਚਾਰੇ ਵਿੱਚ ਰਲ ਮਿਲ ਗਏ। ਜੱਟਾਂ ਦੇ ਕਬੀਲੇ ਬਹੁਤ ਹੀ ਪੁਰਾਣੇ ਹਨ। ਅਤੇ ਕਈ ਜੱਟ ਗੋਤ ਨਵੇਂ ਪ੍ਰਚੱਲਤ ਹੋਏ ਹਨ। ਦਲਿਓ, ਸੇਖੋਂ, ਚੀਮੇ, ਸੀੜੇ, ਖੋਸੇ, ਦੰਦੀਵਾਲ, ਗਰਚੇ ਆਦਿ ਜੱਟਾਂ ਦੇ ਨਵੇਂ ਗੋਤ ਹਨ। ਰਿੱਗਵੇਦ ਅਤੇ ਮਹਾਂਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਵੀ ਜੱਟਾਂ ਦੇ ਪੁਰਾਣੇ ਕਬੀਲਿਆਂ ਬਾਰੇ ਵਰਣਨ ਆਉਂਦਾ ਹੈ । ਟੱਕ, ਢੱਕ, ਮਲ੍ਹੀ, ਕੰਗ, ਵਿਰਕ, ਪਰਮਾਰ, ਮਾਨ, ਬੈਂਸ ਆਦਿ ਜੱਟਾਂ ਦੇ ਪੁਰਾਣੇ ਕਬੀਲੇ ਹਨ। ਕਈ ਜੱਟ ਰਾਜੇ ਵੀ ਸਨ । ਸਤਵੀਂ ਸਦੀ ਮਗਰੋਂ ਪੰਡਤਾਂ ਨੇ ਹਿੰਦੂ ਧਰਮ ਦੀ ਰੱਖਿਆ ਲਈ ਕਈ ਜੱਟ ਕਬੀਲਿਆਂ ਨੂੰ ਕਸ਼ਤਰੀਆਂ ਤੇ ਰਾਜਪੂਤਾਂ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀਆਂ ਬ੍ਰਾਹਮਣੀ ਰਸਮਾਂ ਰਾਹੀਂ ਪ੍ਰੀਵਰਤਤ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਸੀ। ਕਈ ਖੁਲ੍ਹੇ ਸੁਭਾਅ ਵਾਲੇ ਜੱਟ ਕਬੀਲੇ ਪੰਡਤਾਂ ਦੀ ਕੱਟੜਤਾ ਤੋਂ ਤੰਗ ਆਕੇ ਮੱਧ ਭਾਰਤ ਨੂੰ ਛੱਡ ਕੇ ਜਮਨਾ ਤੇ ਰਾਵੀ ਦਰਿਆਵਾਂ ਦੇ ਹਰੇ ਭਰੇ ਇਲਾਕਿਆਂ ਵਿੱਚ ਆ ਗਏ। ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਪੱਛਮੀ ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼, ਹਰਿਆਣਾ ਤੇ ਪੰਜਾਬ ਹੀ ਜੱਟ ਬਹੁ-ਗਿਣਤੀ ਦੇ ਖੇਤਰ ਸਨ। ਸੱਤਵੀਂ ਸਦੀ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਰਾਜਪੂਤ ਸ਼ਬਦ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ ਸੀ। ਰਾਜਪੂਤ ਕਰੇਵੇ ਦੀ ਰਸਮ ਕਾਰਨ ਜੱਟਾਂ ਨੂੰ ਨੀਵਾਂ ਸਮਝਦੇ ਸਨ। ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਥਿੰਦ ਉਪਜਾਤੀ ਦੇ ਲੋਕ ਬਹੁਤ ਮਿਹਨਤੀ, ਸੰਜਮੀ ਤੇ ਸੂਝਵਾਨ ਹਨ। ਪਿੰਡ ਕੰਬੋਮਾਜਰੀ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਕੈਂਥਲ ਦੇ ਮਾਸਟਰ ਹਰਬੰਸ ਸਿੰਘ ਥਿੰਦ ਨੇ ‘ਕੰਬੋਜ਼ ਇਤਿਹਾਸ’ ਲਿਖਿਆ ਹੈ। ਕੰਬੋ ਮਾਜਰੀ ਦੇ ਸੁਖਾ ਸਿੰਘ ਕੰਬੋਜ਼ ਨੇ ਭਾਈ ਮਹਿਤਾਬ ਸਿੰਘ ਨਾਲ ਰਲਕੇ ਮੱਸੇ ਰੰਗੜ ਦਾ ਸਿਰ ਵਢਿਆ ਸੀ । ਮੱਸਾ ਰੰਗੜ ਸ਼੍ਰੀ ਦਰਬਾਰ ਸਾਹਿਬ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਦੀ ਹੰਕਾਰ ਵਿੱਚ ਆਕੇ ਬੇ-ਅਦਬੀ ਕਰ ਰਿਹਾ ਸੀ।
ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਥਿੰਦ ਗੋਤ ਦੇ ਜੱਟਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਹੈ। ਥਿੰਦ ਗੋਤ ਦੇ ਕੰਬੋਜ਼ ਬਹੁਤ ਹਨ। ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਥਿੰਦ ਜੱਟਾਂ ਦਾ ਹੀ ਗੋਤ ਹੈ। ਕੰਬੋਜ਼ ਭਾਈਚਾਰੇ ਵਿੱਚ ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰੀਆਂ ਪਾਕੇ ਕੁਝ ਥਿੰਦ ਜੱਟਾਂ ਦੀ ਬੰਸ ਕੰਬੋਜ਼ ਬਰਾਦਰੀ ਵਿੱਚ ਰਲ ਗਈ।
ਅੱਜਕਲ ਡਾਕਟਰ ਕਰਨੈਲ ਸਿੰਘ ਥਿੰਦ ਪੰਜਾਬੀ ਲੋਕ ਵਿਰਸੇ ਬਾਰੇ ਮਹਾਨ ਖੋਜ ਪੁਸਤਕਾਂ ਲਿਖ ਰਹੇ ਹਨ । ਉਹ ਮਹਾਨ ਲੇਖਕ ਹਨ । ਜੱਟਾਂ, ਰਾਜਪੂਤਾਂ, ਖੱਤਰੀਆਂ ਸੈਣੀਆਂ, ਕੰਬੋਆਂ, ਪਿੱਛੜੀਆਂ ਸ਼੍ਰੇਣੀਆਂ ਤੇ ਦਲਿਤਾਂ ਦੇ ਕਈ ਗੋਤ ਸਾਂਝੇ ਹਨ । ਥਿੰਦ ਭਾਈਚਾਰੇ ਨੇ ਆਪਣੀ ਮਿਹਨਤ, ਹਿੰਮਤ ਤੇ ਸਿਆਣਪ ਨਾਲ ਬਾਹਰਲੇ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਜਾਕੇ ਵੀ ਬਹੁਤ ਉੱਨਤੀ ਕੀਤੀ ਹੈ । ਥਿੰਦ ਪੁਰਾਤਨ ਤੇ ਜਗਤ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਗੋਤ ਹੈ । ਸੰਤ ਵਿਸਾਖਾ ਸਿੰਘ ਅਨੁਸਾਰ 150 ਸਾਲ ਪੂਰਬ ਈਸਵੀ ਬਾਖਤਰ ਵਾਲਿਆਂ ਵਿਚੋਂ ਰਾਜਾ ਮਨਿੰਦਰ ਦੇ ਨਾਲ ਆਏ ਸ਼ੱਕ ਬੰਸੀ ਜੱਟ ਮਾਨ, ਭੁੱਲਰ, ਹੇਅਰ, ਥਿੰਦ, ਖਰਲ, ਸਿਆਲ, ਅੱਤਲੇ ਤੱਤਲੇ ਆਦਿ ਸਾਰੇ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਹੀ ਵਸ ਗਏ ਅਤੇ ਕਾਫੀ ਸਮੇਂ ਪਿੱਛੋਂ ਇਸ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਚੌਧਰੀ ਬਣ ਗਏ । ਥਿੰਦ ਜੱਟਾਂ ਦਾ ਉੱਘਾ ਤੇ ਛੋਟਾ ਗੋਤ ਹੈ । ਥਿੰਦ ਕੰਬੋਜ਼ ਕਾਫੀ ਹਨ ।
